Anna en Signe Munch

Anna Munch door haar neef Edvard, 1890-94

Portret van Anna Munch, ca. 1890

Anna, door haar zus, kunstschilder Cecile, 1877

Zomaar een verhaal, met wat plaatjes.

Anna Munch, geboren Dahl (1856-1932), was een Noors schrijfster. Als dochter van een vooraanstaand arts en wetenschapper groeide ze op in een intellectueel en cultureel geëngageerde omgeving. In 1883 huwde ze met majoor Peter Anker Ragnvald Munch, neef van schilder Edvard Munch. Deze strakke militair, later onderwijzer, had weinig waardering voor haar literaire ambities en ze voelde ze gedwongen in het geheim te schrijven. Het huwelijk was verre van gelukkig, zoals niet ongewoon, toentertijd.

Lulli Lous (l) en zus Astrid, 1890

De literaire productie van Anna gold als controversieel, in strijd met de toenmalige kleinburgerlijke moraal, maar heeft de tand des tijds nauwelijks doorstaan. Ze wordt vooral nog herinnerd door de relatie die ze begin jaren negentig had met schrijver en latere Nobelprijswinnaar Knut Hamsun. In de periode 1891-1892 hadden ze een korte, heftige en dramatische verhouding. Anna wilde zich laten scheiden, maar Hamsun, die gelijktijdig ook een relatie onderhield met pianiste Lilli Lous, verloor zijn interesse toen het allemaal te serieus werd. Anna gaf echter niet op en bleef hem een periode achtervolgen. De zaak nam onverkwikkelijke vormen aan toen Hamsun haar beschuldigde belasterende brieven over hem te hebben geschreven aan gemeenschappelijke kennissen in Kristiania. Zelfs de politie en een grafoloog moesten er aan te pas komen om uit te zoeken of ze de brieven echt geschreven had, hetgeen ze hartstochtelijk ontkende. De kwestie is nooit opgelost, maar Hamsun zou ze goed ook zelf geschreven kunnen hebben, zo gingen geruchten, zo stel ik me voor.

Voor Anna liep het allemaal ongelukkig af. Haar man liet zich na het schandaal van haar scheiden. Hamsun zou haar in zijn romans regelmatig en voor bekenden herkenbaar als model gebruiken voor de stalkende verliefde vrouw, die niet tot rede gebracht kan worden. Eerstens al als de dame die Nagel in Mysteriën op komt zoeken in zijn hotel en die hem Simmonsen noemt. Anna hertrouwde later met de apert homoseksuele schrijver Sigurd Mathiesen, voor beiden een soort van façade.

Hamsun’s biograaf Robert Ferguson geeft een negatief beeld van Anna, maar tijdgenoot Peter Egge (1869-1959) beschrijft haar in zijn memoires met meer compassie als moeilijk toegankelijk, donker, maar vooral als onschuldige bohemienne. Ferguson heeft Hamsun ook al niet echt kunnen doorgronden.

In 1892 staat Hamsun op een foto samen met Anna’s toen achtjarige dochter Signe. Na haar scheiding verloor Anna tot haar groot verdriet het bezoekrecht van haar dochter. Hoe wrang als je nu naar de foto kijkt. Hoezeer kan het spel der liefde levens verwoesten.

Signe Munch, later Siebke (1884-1945), huwde op last van haar vader ook met een officier, maar bleek de genen van haar moeder te hebben. Ze begon heimelijk te schilderen, scheidde zich van haar man en trad door bemiddeling van oom Edvard in de leer bij Pola Gauguin, zoon van Paul, en later ook Christian Krogh. Ze hertrouwde met theatermaker en WO II-verzetsheld Einar Siebke (1893-1944), die in 1944 door de nazi’s werd gearresteerd en vervolgens overleed tijdens zijn deportatie naar Duitsland. Signe zelf werd in 1944 eveneens opgepakt en gevangen gezet. Toen ze na de bevrijding van Noorwegen vrijkwam bleek haar gezondheid dusdanig geruïneerd dat ze korte tijd later kwam te overlijden. Hamsun was toen net geïnterneerd wegens collaboratie.

Hoe vreemd alles kan lopen. Samen op de foto. En toch is Hamsun nog altijd mijn grote literaire held, voel ik maximale verwantschap. Heb ik het beter gedaan? Zou ik het anders hebben gedaan? Wie zal het zeggen! Niemand kan het zeggen!

Knut Hamsun en Signe Munch, 1892

Drie schilderijen van Signe Munch Siebke: