Alles wat er is

 

Ooit

                     was ik een kleuter

               kleutert klein,

Een kind nog zonder tijd

Ik weet niet of het beter was

Het meeste ben ik kwijt

Ineens

          was ik groot,

      volwassen,

Mijn zelf gemaakte nest

Het voelde beter

Het voelde best

In weerwil van de hele rest

Straks

       ben  ik oud,

      nog ouder,

Soms voel ik weer het kind

Wat is er van alles gebleven?

Was dit nu lieve mama,

                     is dit alles wat er is

Ja mij jongen dit is alles

                                         alles wat er was en is gebleven.

In de schijn

 

Willem Steelink jr. “Blij welkom”, 1916

Tot het weer wat beter wordt,

Tot het water smaakt naar wijn,

Tot het donkert in de schemer,

Tot de laatsten niet meer zijn,

Tot het talen twijfel wordt,

Tot het mijn verwordt in dijn,

Of net andersom natuurlijk,

Zo zal ik nooit echt zeker zijn,

Blijf ik hangen in de schijn.

Kerst binnen borreltje

   

Boeken naast de bank. Verwarming aan. Kerstboom. Borreltje.

Niks mis met binnen blijven.

Fijne kerstmis, voor wie dit mag lezen..

Moeder

Sophia, 1960

Ik had als kind een huis en haard

en voor mijn toekomst werd gespaard 

en in die kring

bleef ik tot mijn spijt

als tijd die door mijn vingers glijdt

gevangen tot ze hene ging.

(kleine aanpassing van Wilmink)

Elke dag

 

Heinrich Petersen-Angeln, “Meisje in klaprozenveld, Egmond”, ca. 1890

Waarom huilde je zo plotseling 

zo kort en zo verschrikkelijk 

dichtte Vasalis,

En schudde je toen ik het vroeg

alleen maar troosteloos je hoofd,

Vraag ik nog het elke dag

maakt mijn vak tot gedichten

die maar zelden worden geloofd.

Hollandse romantiek

 

Anthony Oberman (1781-1845), “De schilder in zijn atelier”, 1820, olieverf op doek, 36 x 43,5 cm, Rijksmuseum

Vol spanning kijkt de schilder naar zijn bezoeker, die zijn laatste schilderij beoordeelt: een romantisch landschap. De bezoeker lijkt een gewichtig man, met lange jas en een hoge hoed op zit hij op een stoel voor de ezel, met zijn rug naar de kijker. De schilder heeft de schilderstuk, palet en penseel nog in de hand. Verspreid in het atelier ligt alles wat een schilder nodig heeft: gipsen modellen, een wrijfsteen op de tafel links om pigmenten te vermalen en aan de schouw varkensblazen om de poeder gemengd met olie in te bewaren. Rechts is een schouw en kachel te zien. Aan de muur hangen meer schilderijen, een portefeuille met tekeningen staat tegen de stoel geleund. Op de tekeningenportefeuille is te zien dat het om Oberman zelf gaat, schrijft het Rijksmuseum schrijft op haar website, hoewel ik dat zeer betwijfel: Oberman was in 1820 bijna veertig, in die tijd een man op leeftijd, en de schilder oogt zo zeker niet. Wellicht betreft het gewoon een signatuur. Enfin, zo staan er meer onjuistheden op de websites van musea dan op Wikipedia, maar dat is een andere discussie.

Op Wikipedia schreef ik ooit een mooi lemma de de romantiek in de schilderkunst. Over de romantische schilderkunst in Nederland schreef ik dat die slechts in beperkte mate aansluiting vond bij de grote romantische beweging die zich voltrok in Duitsland, Engeland en Frankrijk: geen heroïsche historische taferelen, geen grootse gebergten, geen exotische fantasieën of huiveringwekkende emoties. Niettemin is bij de Nederlandse kunstschilders uit die tijd wel degelijk sprake van een romantische instelling, in de zin dat ze de eigen schoonheidservaring boven een klassiek ideaalbeeld stelden, maar zonder het grootse gebaar. In Europees kader is de Nederlandse romantiek dan ook veel bescheidener, bijna onderhuids, atmosferisch en in zekere zin wel sentimenteel te noemen. Het is de nostalgie die overheerste.

Ik herken dit ook in dit werk van Oberman. De schilder wordt ouder. Dromen veranderen, worden bijgesteld, zonder geheel te verdwijnen. Want in de grond, eenmaal aanwezig, blijft het gevoel onveranderd. Oberman moet dat gevoeld hebben, heeft het terug willen halen uit de tijd, waarmee hij de essentie van de romantiek raakt. En de essentie ook van hoe ik in elkaar steek, aan het einde van mijn carrière, ruim tweehonderd jaar later. Hoe ik altijd zal blijven. Maar ik weet niet of het blijvend is.

Felicitatie

 

Felicitatie aan Marina de Graaf. Voor mij is ze altijd Sara. We hebben elkaar nooit ontmoet. Ze weet niet eens van mijn bestaan.

Maar toch… Beetje bijzondere dag toch.

Andere tijd

 

Iedereen mag leven. Iedereen mag stemmen. Alle mensen zijn gelijk. Zo begin jaren tachtig was ik nog overtuigd socialist. Een beetje communist zelfs. Meende ik tenminste.

Bert Nienhuis is een fotograaf naar mijn hart.

Nog maar eentje, hieronder, maar dan om andere redenen, omdat ik iemand leek te herkennen. Wat niet zo bleek te zijn. Het was een andere tijd ook, zo begin jaren tachtig.

Vliegen vele vogeltjes

Konstantin Korovin, “Café in Parijs”, 1891

In mijn kleine tuintje,

Mijn tuintje aan het water,

Daar vliegen vele vogeltjes

            Vrolijk door elkaar,

Een vink vliegt door de bomen,

Een meesje over het gras,

Een musje rust op de buxus haag,

Waar net nog het duifje was,

Een merel pikt naar een wormpje,

Winterkoninkje vlak bij het glas,,

Een roodborstje hupt energiek op de stoep,

Een ekster in het gewas,

Het lijkt zo wel warempel

Zoals een wanordelijke klas,

     Was ik de meester

                    Die ik nooit ben geworden,

Dan ging ik naar buiten

               In mijn deftige donkere winterjas,

Dan ging ik naar buiten in mijn jas,

        De strenge meester

            Die ik nooit echt was,

Soms is er orde

Waar ze eerder nog niet was.

Vage lijn

 

Jean-Léon Gérôme, “ De executie van maarschalk Ney”, 65x104 cm, 1868

Mooi schilderij. Schilderij van stilte.

Michel Ney was jaren lang een van Napoleons steunpilaren op de Europese slagvelden, maar toen na de mislukte veldtocht naar Moskou nederlaag op nederlaag volgde was hij een dergenen die in 1814 aandrongen op diens abdicatie. Napoleon werd naar Elba verbannen en Ney sloot zich aan bij het leger van de in ere herstelde Lodewijk XVIII. Toen Ney vervolgens werd uitgezonden tegen de van Elba teruggekeerde Napoleon, kreeg hij gewetenswroeging en liep hij op 17 maart 1815 met 20.000 man bij Auxerre over naar Napoleon. Tijdens de slag aan Waterloo kwam hij daarmee aan de verkeerde kant van de geschiedenis te staan. Als landsverrader werd hij ter dood veroordeeld. Op 7 december 1815 werd hij geëxecuteerd door mannen die behoord haddn tot zijn eigen troepen, hij weigerde een blinddoek en gaf zelf het bevel tot schieten.

Gérôme schildert de executie kort nadat het vonnis werd voltrokken. Op de muur is nog net te zien dat er kort tevoren nog stond: ‘Vive l’Empereur’. Maar het tij is weer gekeerd. Er is geen ruimte meer voor glorie. Ik tuur naar het schilderij. Het is stil. Heel stil. Ik voel het in al mijn vezels. Het stemt tot denken. Over goed en kwaad, en de dunne lijn daartussen. Een lijn die nog altijd even vaag is. Het stemt verdrietig, los van de historie, waar niemand ooit van leert. Vae victis wist Caesar al.

Omwille van de troost

 

“Durf haar niet te vertellen dat ze de Franse uiensoep moet nemen als ze een Italiaanse bruiloft wil. Het is Sophie’s keuze!”

Sophie keuze! Soms zijn keuzes niet te dragen. Ondraaglijke verdriet. En tegelijkertijd biedt het troost, het boek nog meer dan de film.

Sophie’s keuze raakt aan Mysteriën. Nathan aan Johan Nagel. Ikzelf voel me soms meer Stingo, nog steeds, als toen in de eerste keer Hamsun las.

Zoveel verander je niet in je leven. Wat verandert zijn de omstandigheden. Wat kunnen we anders doen dan aanpassen. Sophy weet dat. Slechts de allersterksten trotseren soms het leven. 

Het zal daarom zijn dat ze aangetrokken werd door Nathan.

Het boek staat niet in mijn lijstje van tien beste niet Nederlandstalige boeken. Dat moet een vergissing zijn geweest. Ik moet het weer maar weer eens herlezen. Omwille van de troost.

Wat een dag!

 

Fernand Allard l’Olivier, “Serenade”

Kabouter Prak weet het even niet meer. Hij heeft net de vuilnisbak weggezet en gaat op de fiets naar het werk. De hele afstand fietst hij achter dezelfde vrouw, maar ze kijkt niet één keer om. Op zijn werk leest hij alle brieven achterstevoren en schrijf ze over op de kop. Goedeavond, goedeavond, het is vijf uur en hij wandelt naar buiten en hij fietst weer naar huis. Hé, kijk. Daar fietst dezelfde vrouw weer. Kabouter Prak fietst een beetje door tot hij weer achter haar rijdt. Maar hij haalt haar niet in. Hé, roept hij, maar de vrouw kijkt niet om. Hij weet niet goed hoe ze eruitziet. Behalve van achteren dan, maar ja… En dan is hij al bij het bruggetje en even later weer thuis.

Kabouter Prak weet het ook even niet meer. Wat een dag! Hij moet zich ook altijd inhouden.

Terug naar Odette

Soms wordt je getroffen door iets wat adembenemend mooi is, een kunstwerk, een portret, kort na 1900, geschilderd een verbinding van al wat mooi is. Een portret van Laure Hayman, een courtisane uit het Belle Epoque, die model stond voor Odette, de latere mevrouw Swann uit Marcel Prousts ‘A la recherche du temps perdu’. Bij mijn boekverslag van Du côté de chez Swann op Wikipedia voegde ik al een prachtig portret toe door Julius LeBlanc Stewart. Maar dit portret intrigeert zo mogelijk nog meer. Een trotse dame van middelbare leeftijd die zonder enige gène haar borsten toont. Laat ze maar praten… Schilder is de mij verder niet bekende Spaanse - lang in Parijs werkzame - kunstschilder Federico de Madrazo y Ochoa (1875-1934), zoon van Raimundo Madrazo, die Laure al zo’n twintig jaar eerder schilderde.

Of is het vooral Laure die me zo boeit. Alsof ik ze herkende. Dappere zelfbewuste dames dwars tegen de stroom van de preutse tijdsgeest in. Terug naar Proust, waarmee alles begint.

Laure Hayman (1851-1940) werd geboren in Chili als dochetr van een Engelse ingenieur en internationaal handelaar. de dood van haar vader trok ze in 1879 naar Parijs en werd aangemoedigd door haar moeder courtisane. Ze woonde in een appartement bekostigd door de Nederlands-Franse bankier Raphaël Bischoffsheim, had talloze minnaars uit de hoogste sociale klassen van Europa en deelde naar verluid ook het bed met Adrien Proust, vader van de schrijver. Marcels ontmoette haar voor het eerst in 1888, toen hij zeventien was en werd snel een intieme vriend. Op latere leeftijd zou Laure een verdienstelijk beeldhouwster worden. Ze overleed op negentigjarige leeftijd te Parijs.

Door Julius LeBlanc Stewart

Door Raimundo Madrazo, jaren 1880

En nogmaals Federico de Madrazo, omdat ze zo mooi is

Binnen is het beter

 

Guy C. Wiggins, 5th Avenue

Buiten sneeuw

Buiten wit

Ik zie

De auto’s af en aan

Waar gaan ze heen

Al die auto’s

Ze rijden af en aan

Met hun lampen

Door de sneeuw

Ik blijf thuis

Ik blijf binnen

Buiten is het koud

Brrr

Binnen is het beter

Binnen is muziek

Binnen is er koffie

Beter ga ik niet naar buiten

Buiten is het koud

Binnen is het beter

Hoger dan de wolken

Gescheiden van de goden

Blijf ik beter binnen

Weer ik alles af

Luister ik muziek

Naar mijn eigen goden

In mijn eigen dromen

Ook al zie ik ze nog niet.

Voor de verandering

Marilyn, toch weer, 1960

“To me, photography is an art of observation. It’s about finding something interesting in an ordinary place…”

Elliott Erwitt is dood, bijna honderd jaar is i geworden.

‘s-Morgens rijd ik naar mijn werk en passeer ik drie enorme windmolens. Uit elke hoek is het anders, bij elk weer, bij avond, overdag. Ik fantaseer over een fototentoonstelling en diverse series die ik exposeer, allemaal windmolens, allemaal in zwart-wit. En voor de verandering af en toe in kleur.

In mijn hart ben ik een fotograaf. Soms ben ik Erwitt.

Ik zag Erwitt’s werk op vakantie in Italië, alles in zwart-wit. Voor de verandering een keer in kleur. Omdat ik het wat anders benader vandaag. "Colour is describing. Black-and-white it is interpreting.", zei hij daarover. Omdat hij er niet meer is natuurlijk.

Amsterdam, 1968

Saint Tropez, 1959

Las Vegas showgirls, 1957

Zo lang er schoonheid is

 

Soms weet ik even niks beters dan de schoonheid op te zoeken.

Soms is de schoonheid het beste wat er is, het enige wat telt, wat het einde zo zonde maakt.

Dat vooral!

Zo lang er schoonheid is is er leven. Eindig leven. Wie de schoonheid niet meer ziet, ziet het einde. 

Alleen maar…

Maar zover is gelukkig nog niet.

En zo kom ik toch weer bij Marilyn. Omdat ik weet dat ze de juiste boeken las.

Ook dat is schoonheid. Omdat je altijd nog kunt lezen. Omdat ook de juiste boeken eindig zijn.

Dat ook!

Als het niet meer lukt te lezen…

Zwaar geronk

 

Maxim Parrish, 1909

Iemand komt uit Irak. Na lang aftasten vertelt hij, voorzichtig in flarden, iets van zijn verhaal. Hij heeft dingen meegemaakt die we ons hier in Nederland met geen mogelijkheid kunnen voorstellen. Je verbergen einder gesneuvelde kameraden, deel moeten nemen aan een executiepeloton die deserteurs moeten neerschieten, soms ook weer kameraden.

Droom.

Geronk. Zwaar geronk. Een zwaar en enorm oorlogsvliegtuig nadert, komt steeds dichterbij. Erachter is een groot licht, een licht van bevrijding, een goed licht. De dromer heeft een telefoon en wil een selfie maken, van het vliegtuig, van het licht. Hij kijkt in de telefoon en ziet een duif op zijn hoofd landen. En bovenop die duif nog een duif. En nog een. En nog een.

Dat was de droom. Zwaar geronk. En nog steeds is het geniet voorbij.

Tussen twee gedachten

 

Tussen twee gedachten

Blinkt een straaltje zon

Kun je nog ontkrachten

Wat je overwon

Achteraf verwachten

Dat het anders kon

Kleine kaboutertjes

                            Zag ik dat ze lachten

Hoe ik een beter

                leven verzon.

Woensdagavond

 

Het voelt als een verdrietige woensdagavond. Nooit had ik gedacht dat het politieke theater me zo kon teleurstellen. Of zijn het de kiezers?

De kiezer heeft gesproken, hoor ik Geert Wilders zeggen. Welke kiezer denk ik erachter aan. Ik niet! Vroeger in het café, bazelend over verkiezingen, heb ik wel eens gezegd: zo lang de stem van elke halve gare net zoveel waard is als de mijne vergaat me een beetje de zin. Noem het pedant, misschien had ik toen een paar glazen bier op, maar nu, in een nuchter gemoed, voelt het een beetje hetzelfde. Om dezelfde reden waarom in altijd tegen referenda ben geweest. Ik denk aan het klimaat, aan Europa. Aan mijn trotsgevoel op Nederland, hoe broos dat ook was.

Het voelt alsof we in de laatste minuut de finale hebben verloren. Het voelt als een verdrietige woensdagavond!

Woningnood

 

Ossi Oswalda voor het Rembrandttheater, Amsterdam, 1920,
ter gelegenheid van de premiere van Die Wohnungsnot van Ernst Lubitsch

Meer dan honderd jaar geleden speelde Ossi Oswalda in een een film met de titel “Woningnood”. Blijkbaar toen al een thema. Vandaag de dag nog steeds een thema, een van de thema’s die de verkiezingen beheersen, een thema dat ook mij aangaat, vanwege mijn kinderen. Ieder zijn zorgen.

Uiteindelijk kiezen we allemaal voor onze eigen belangen. Misschien we daarom dat we het nooit samen op weten te lossen. Belangen zullen altijd verschillen. Verbinding komt er enkel bij een gezamenlijk belang. Wat er alleen komt bij voelbare dreiging. En die dreiging is blijkbaar nog steeds niet voldoende concreet, voor de meesten.

Vandaag

 

Jan Adam Zandleven, “Rode geraniums in een blauwe vaas”, 1914

Soms schrijf ik en dan dan weet ik wat ik wil,

Soms schrijf ik en ik weet niet wat ik wil,

Ik strooi wat met mijn woorden en het blad kleurt met gevoel,

In rood, geel, zwart en in groen kleurt het blad,

Gedachten vliegen naar buiten waar het guur is,

En gedachten keren snel weer naar binnen,

Het is herfst

En guur,

Ik schrijf,

Een nieuw gedicht,

Heb ik geschreven wat ik voelde?

Heb ik geschreven wat ik wil?

Op een andere  dag had ik iets anders geschreven,

Iets anders wat ik wil,

Maar dat kan ik nu niet weten,

Misschien nooit,

Het is goed zo wat ik wil,

Vandaag.

Het geluk van de schilder

 

Ruud Geels is dood. Vijfenzeventig.

De voetbalhelden uit mijn jeugd beginnen ons langzaam te ontvallen. Van het gouden Ajax team zijn er weinig nog maar over. Alleen Sjaak Swart gaat maar door.

Nu is ook Ruud Geels dood.

Geels was veel te aardig voor een competitieve wereld als de voetballerij. Tijdens het WK van 74 had ik een set met foto’s, waaronder de zijne. Hij werd gepest door Krol en Suurbier. Na zijn carrière was hij helemaal klaar met de voetballerijen en die “vreselijke figuren”, zoals hij ze zelf noemde. Hij werd weer huisschilder, het vak dat hij op jonge leeftijd vaarwel zei om prof te worden, en hervond weer wat van het verloren geluk. “Zal ik je eens wat vertellen” zei hij ooit tegen Frits Barend, “Als ik gewoon op die ladder was blijven staan was ik misschien wel veel gelukkiger geweest dan nu”.

Je moet het geluk dicht bij huis zoeken. Al die jongetjes met hun dromen. En meisjes natuurlijk. Gelukkig komen de meesten gewoon in de stroom des levens. Worden ze gezien door de mensen die belangrijk voor ze zijn. Dat hoeven er niet zo veel te wezen.

Brigitte

 

Brigitte in “La vérité”, 1960

Ik volg een serie over Brigitte Bardot, op Netflix. Om het tijdsbeeld, zei ik tegen mijn vrouw, en tegen mijn talrijke vrouwelijke collega’s.

Chazia Mourali prees de serie op televisie omdat de rollen omgedraaid zouden zijn: het was Bardot die Roger Vadim begeerde, en niet andersom. Dat was een soort van vrouwgericht, geloof ik. Maar ik kan zo niet kijken. Ik kom ook uit een andere tijd. Ik geloof ook niet dat ik nog moet proberen dat nog te veranderen.

Hardop lachen

Zo rond mijn twintigste werden op televisie de films van de Marx Brothers vertoond, op een laat tijdstip. Ik herinner me dat ik in mijn eentje zat te kijken en bij voortduring hardop moest lachen, geheel spontaan. Later is me dat zo vaak niet meer overkomen, hardop lachen in mijn eentje. Ik lach überhaupt niet zo vaak echt hardop, hoe leuk ik iets ook kan vinden. Hardop lachen is een relict uit de apentijd, heb ik wel een gelezen, een oergeluid die vanuit ons strottenhoofd, nog van voor we konden spreken. Ik kan nu zeggen dat ik iets leuk vind. Hardop lachen is niet meer nodig. Al menen sommige mensen van wel. En laten het veel te nadrukkelijk horen. Bij zulke mensen wil ik niet horen. Dat zal het wel zijn.

Ze zijn nog steeds leuk trouwens, de Marx Brothers. Voor wie het nog weet. Lang leve YouTube.

Aardiger

Ernest Laurent, “Mooie schouders”, zj.

Ik ben niet zo lief

Niet zo aardig

Niet altijd

Maar ook weer niet nooit

Misschien nooit

Wie ik ben

Of altijd

Misschien

Meestal

Wie ik zie

Wie ik ken

Althans

Dat probeer ik

Omdat ik graag aardiger lijk

Dan ik ben.

Ik wacht geduldig af

 

Ulisse Caputo (1872-1948)

Ik wacht de tijd geduldig af,

Ik wacht geduldig af,

Ik ben niet stil,

Ik ben niet droevig,

Ik wacht geduldig af,

Ik voel die ons verlieten 

                               Vibreren in mijn hart,

Ik voel het in mijn vezels,

                        Mijn volle hoofd,

                                     Vanonder mijn vale huid,

Maar ik wacht de tijd geduldig af,

Ik slaap aleer ik weet,

Ik slaap opdat ik alles weer vergeet,

Ik wacht geduldig af.

I am half sick of shadows

 

John William Waterhouse, “ 'I am half sick of shadows,' said The Lady of Shalott,
100,3 x 73,7 cm, 1915, Art Gallery of Ontario, Toronto

John William Waterhouse werd zijn leven lang gefascineerd door Alfred Tennysons lange gedicht ‘De vrouwe van Shalott’ en maakte meerdere schilderijen naar het thema. “Ik ben de schimmen zo moe” is er eentje vroeg uit de verhaallijn en toont het opkomen van frustraties. De vrouwe van Shalott zit opgesloten in een toren en kan het leven slechts aanschouwen door een spiegel. Als ze zit te weven aan een kleed ziet ze in de spiegel, met de biografen van de toren weerspiegeld als een hart, eerst een begrafenisstoet en daarna ‘twee geliefden, pas getrouwd’. 

But in her web she still delights
To weave the mirror’s magic sights,
For often thro’ the silent nights
A funeral, with plumes and lights
And music, came from Camelot:
Or when the moon was overhead
Came two young lovers lately wed;
'I am half sick of shadows,' said
The Lady of Shalott

De symboliek is overduidelijk: het leven is kort en de liefde is waar het om draait. Tegelijkertijd smacht ze naar fysieke passie, onmiskenbaar in de sensuele pose van de vrouwe en de omgordend door de heupbeenderen, symbool van toewijding. ‘I am half sick of shadows’. Mooier kun je het niet uitdrukken. Alleen al om de titel.

Waterhouse beeldt de Vrouwe van Shalott af net voordat ze Lancelot ziet langsrijden in de spiegel, op weg naar Camelot. 

As he rode down to Camelot

From the bank and from the river 

Het clashes into the christal mirror

‘Tira lira,’ by the river

Sang Sir Lancelot

De vrouwe van Shalott is wanhopig verliefd op de de koene ridder, zozeer dat het - onvermijdelijk - tot haar ondergang zal leiden. De rivier die uiteindelijk haar dode lichaam zal wegvoeren kabbelt gestaag voort, als het leven dat niet stilstaat. Lancelot zingt zijn lied. ‘Tira lira’.

Hoe mooi is de lyriek en hoe droevig. En hoe actueel het psychisch lijden. Hoe troostend in zichzelf de romantiek. Een oergevoel. De weerklank van mijn jeugdig lezen. Zoveel te laat als ik geboren ben.

Dat alles!

Oogbeweging

 

Alberti Morrocco, “Vrouw in het raam”, 1953

Wat een leven wordt gedragen,

In een enkel uur verlicht,

Dwars door uren, weken, dagen,

Door een spreuk verward verdicht,

Rijgen beelden, associaties,

Zich aaneen tot een gedicht.

Alles welbeschouwd

 

Regen,

Wind,

En buiten is het koud,

Binnen 

Is het beter,

Maar soms ook wat benauwd,

Nergens

Voelt het anders,

En ampertjes vertrouwd,

Zo zit ik

In de kamer,

Heel langzaam wordt ik oud,

Maar ik weet niet

Of dat erg is,

Zo alles welbeschouwd.

Phryne en Marie-Christine

 

Léon Gérôme, Phryné devant l'aréopage, 1861, Kunsthalle art museum, Hamburg

Phryne was een courtisane in het oude Griekenland in de vierde eeuw voor Christus. Ze werd aangeklaagd wegens goddeloosheid en in haar proces verdedigd door de redenaar Hyperides, naar verluid een van haar minnaars. Tijdens het proces zou Hyperides haar borsten aan de rechters hebben laten zien en ze spraken haar daarop vrij omdat het zonde zou zijn zo een schoonheid te vernietigen. Aldus luidt het verhaal, althans het verhaal waar Léon Gêrome bij aansloot toen hij er in 1861 een schilderij van maakte en meteen maar alles toonde, handig inspelend op de acceptatie toentertijd van het naakt in mythologische voorstellingen.

En als het toen mocht mag het nu ook!

Gêrome schilderde zijn naakt niet naar model, maar op basis van een van de eerste naaktfoto’s ooit, gemaakt door de bekende fotograaf Nadar tussen 1855 en 1860. Het model was Marie-Christine Roux, op haar beurt ook weer een courtisane en minnares van meerdere Parijse kunstenaars en notabelen. Diverse schrijvers lieten zich door haar inspireren, waaronder Henri Murger (Musette in “La vie bohème”, 1851) en Campfleury (Mariette in “Les Aventures de Mademoiselle Mariette”, 1853). Ingres gebruikte haar als model bij de voltooiing van zijn bekende schilderij “La Source”. In 1863 verdronk ze tijdens een schipbreuk, onderweg naar Algiers, samen met haar moeder.

Het noodlot valt niet te ontlopen, uiteindelijk. Hoe mooi je ook bent…

Mari-Cécile Roux door Nadar

Levensproblemen

 

Aardige foto.

Ik moet wat met mijn boeken, met de hoeveelheid. Stilaan zit ik op een punt dat voor elk nieuw bandje een ander moet verdwijnen. Maar meer en meer constateer ik dat alles wat eruit kan al verdwenen is. Zelfs mijn oude studieboeken zijn weg. Psychologieboeken staan op het werk. Stoppen met kopen is geen optie, hoeveel ook ongelezen nog is. Ik zal creatief moeten zijn. Maar ik zal ook mijn vrouw mee moeten krijgen.

De problemen in een leven kunnen groot zijn.

Niet goed weten

 

Francis Picabia, “Vrouw aan het raam”, 1941-1942

Nieuw boek: “Picabia” door Olga Mohler-Picabia.

Francis Picabia (1879-1953) trouwde in 1909 met de critica Gabriele Buffet (1881-1985), die een belangrijke rol zou spelen in de beweging van het Dadaïsme. De twee hadden een stormachtige relatie. Kregen vier kinderen. In 1930 scheidden ze. 

Picabia hertrouwde in 1940 met Olga Mohler (1905-2002), een van zijn leerlingen, op de dag dat de Duitsers Parijs binnentrokken. Ze vertrokken naar Zuid-Frankrijk, waar ze het gezelschap zochten van verzetsstrijders (waaronder zijn ex Gabriele), zonder er zelf actief in te worden.

Picabia had na een beginperiode als impressionist een veelheid aan modernistische stijlen beoefend, maar daar in het zuiden van Frankrijk, ten tijde van de oorlog, maakte hij een hele serie traditionele schilderijen met schaars geklede vrouwen, veelal gebaseerd op foto’s uit louche blaadjes als “Paris sex-appeal”. Deze verkocht hij aan een Algerijnse handelaar, die ze weer doorverkocht aan bordelen in Noord-Afrika, waar ze als decoratie aan de muren hingen. Echte Picabia’s. Je moet toch ergens je geld mee verdienen.

De traditionele werken die Picabia in de oorlogsgebieden schilderde werden lang beschouwd als niet representatief voor zijn oeuvre. Niet serieus te nemen tussendoortjes. Gelukkig krijgen ze in de laatste decennia weer de herwaardering die ze toekomt. “Vrouw voor het raam” is gewoon een heel mooi schilderij: narratief, suggestief, niet goed weten wat gaande is, of er nog iemand binnen is, of binnen moet komen, of dat er iemand juist niét binnen mag komen.

Niet goed weten is wat ons gaande houdt. Mij in elk geval!

Gedateerd

 

René Schützenberger, “Lezende vrouw aan het raam”, 1890

Gedichten van Pasternak, vertaald door Wiebes en Berg.

Een gedicht uit de oorlog voelt al snel gedateerd.

Twee strofen uit “Verschrikkelijk sprookje”, eindigend in het nu:

Alles verandert om ons heen

De stad zal weer herleven

De angst van kinderen, het geween

Wordt nimmermeer vergeven.

En ook de angst niet, en de rouw

Die rimpels heeft getekend,

De vijand zal er honderdvoud

Op worden afgerekend.

Even dacht ik: hoe gedateerd kan het zijn.

Tot ik het hoorde uit de mond van een Israeliet

Uit de mond van een Palestijn,

Ik weet niet of de dichter

                                          in zo’n diepgang voorziet.

In de morgen

 

In de morgen

Is het donker,

De regen tikt nog

Op mijn ruit,

Maar ik leef nog,

Was ik dood nu,

Was het stil,

Dan was het uit,

Eeuwigheid

Biedt geen verlichting,

Dus monter

                                   spring ik

Mijn bed maar weer uit.