Some people feel the rain...: Carl Larsson boven het sentimentele uit

Carl Larsson, “Zelfonderzoek”, 1906,
95,5 x 61,5 cm, Uffizi, Florence

Carl Larsson werd in Zweden een soort van nationaal instituut door de geïdealiseerde afbeeldingen die hij maakte van zijn gezinsleven. Hij trouwde in 1883 met interieurontwerpster Karin Bergöö, met wie hij zeven kinderen zou krijgen. In 1888 trok het gezin zich terug in een pittoresk boerderijtje op het platteland van Sundborn, waar zij een sfeer schiepen van dorpse charme gecombineerd met artistieke verfijning. Larsson, afkomstig uit een eenvoudig milieu, zich inmiddels opgewerkt tot gerenommeerd kunstschilder, legde hun idyllische gezinsleven vast in talloze tekeningen en schilderijen, gebundeld in mateloos populaire prentenboeken, aangevuld met door de schilder zelf geschreven vrolijke verhalen.

Ik heb altijd een zwak gehad voor Larssons werken. Ook ik hecht erg aan het traditionele kleine geluk, dichtbij, rondom het eigen gezin. Maar Larssons werken zijn meer dan alleen vrolijke Victoriaanse plaatjes van een gelukkig familieleven. Dat voel je, zonder het altijd te zien. Momenten zijn nooit voor eeuwig, een kindertijd vervliegt als het geluk. Er kleeft een melancholische spanning aan alle vrolijkheid, een beetje onder de oppervlakte vaak, maar noodzakelijk om te blijven fascineren, ook na honderd jaar, overstijgend, boven het sentimentele uit.

Larssons huis te Sundborn

Larssons opmerkelijke zelfportret “Zelfonderzoek” getuigt van die spanning. Indringend bekijkt hij zichzelf in de spiegel. Van Larsson is bekend dat hij zich soms beknot voelde, door de publieke verwachting om steeds maar huiselijke “prenten” te moeten maken, op den duur zelfs door de kenmerkende sfeerinterieurs die zijn vrouw had ontworpen. Op de achtergrond, in een andere ruimte, zien we Karin, die zich op haar beurt teleurgesteld voelde omdat haar carrière door het succes van haar man nooit verder was gekomen dan haar eigen huis. Beide echtelieden worden bewust (of onbewust) afgebeeld in gescheiden ruimtes. Ze lijken los van elkaar te staan. Krampachtig houdt Larsson een pop vast, waarvan ik de symbolische betekenis, zo die er is, niet heb kunnen achterhalen. Misschien zit er iets in zijn harde knijpen zonder terwijl de pop gewoon lachend blijft zwaaien.

Hieronder de aquarel “Karin aan de oever” uit 1908, uit Larssons boek “Aan de zonnige kant: over wonen, over kinderen, over jou, over bloemen, over alles: buitenshuis. In het bootje zit zij dochtertje Lisbeth, Karin kijkt naar haar over het water. Hij schrijft dat ze “kijkt naar wegstervende melancholie van de laatste bloemen van de herfst. De volgende nacht vroren ze allemaal weg”. Over melancholie gesproken.

Via de bijzondere gelaagdheid in zijn werk verheft Larsson alledaagse gebeurtenissen en ervaringen te verheffen tot een intieme, poëtische wereld. Zoiets blijft altijd mooi, zeker tegen kerst, ook nu nog.