 |
| Millais, “De Noordwestelijke Doorvaart”, 1874, 177 x 222 cm, Tate, Londen |
De zoektocht naar de de Noordwestpassage, de gevaarlijke zeeroute van Europa naar het Verre Oosten langs de Noordkust van Noord Amerika, was sinds de zestiende eeuw vooral een Britse aangelegenheid. Vrijwel expedities, liepen mis, vaak op rampzalige wijze. In de negentiende eeuw herleefde de belangstelling voor de doortocht, parallel aan de geestdrift voor de ontdekking van de polen. “It might be done and England should do it”, was een veelgehoorde leus die appelleerde aan een Engels patriottisme. Millais’ schilderij uit 1874 beoogde de publieke opinie positief te beïnvloeden ten gunste van George Nares, die in 1875 richting de Poolzee vertrok. Hij slaagde niet. Uiteindelijk zou het tot 1906 duren alvorens alvorens de doortocht werd verwezenlijkt, niet door een Engelsman, maar door de Noor Roald Amundsen, die de Engelsman Scott later ook al voor zou zijn op de Zuidpool.
In zijn schilderij geeft Millais uitdrukking aan de psychologie van een oude zeeman. De oude man luistert naar zijn dochter, die voorleest uit een oud logboek. Te zien is dat het herinneringen bij hem oproept aan heroïsche tijden. Zijn vuisten zijn gebald, zijn blik nog steeds vastberaden. Maar hij zal geen bijdrage meer leveren. Zijn machteloze wilskracht en gefrustreerde gedrevenheid worden onderstreept door het contrast tussen het open venster met het uitzicht op zee en de beslotenheid van de kamer, vol decorelementen die appelleren aan zijn patriottisme en glorierijke dagen op zee.
De psychologie van de oude zeeman, zoals Millais die verbeeldde, is universeel. Je ziet het overal, ik zie het bij mezelf. Je kunt niet tot aan het einde leven in eenzelfde intensiteit. Op een gegeven moment doe je niet meer mee. De een accepteert dat beter dan de ander.
