Breitner en de herfst

George Hendrik Breitner, “Keizersgracht, hoek Reguliersgracht”,
ca. 1895,  79 x 115 cm, particulier bezit

De zomer was lang maar in ene is het dan herfst. Je knippert met de ogen en de bladeren zijn verkleurd, gevallen. Even leek het erop alsof zich een nieuwe orde aandiende en dat de zomer nooit meer wegging, maar God, even afgeleid, schoot net op tijd wakker. Hij blijft zich herhalen, ook al leek het alsof hij eventjes niet stond op te letten.

Ik houd van Breitner. Bovenstaand schilderij zag ik vorig jaar op een tentoonstelling in Den Haag. Later was ik ook in Amsterdam. Het hoekje dat hij hier schilderde is er nog steeds. En ook de herfst keert nu weerom, toch weer, in eenzelfde pracht als honderd jaar geleden.

Een fascinerend spel van licht en schaduw, dat is de herfst, dat is Breitner. Het oranjebruin van de iepen wordt beschenen door een laag licht, dat over het stille water heimelijk doordringt naar een donkere voorgrond. De bomen lijken in vlam, de gevels worden kleurig uitgelicht in het zonnetje, in de spiegeling onderstreept zich de herhaling. Horizontale en verticale lijnen wisselen af in volkomen harmonie.

De sfeer van de herfst is als een zondagochtend, stil. Enkel een koetsje beweegt zich kalm over de brug. Op de voorgrond loopt een elegante dame voorbij. Een beetje onopvallend, gekleed in dezelfde herfsttinten als de achtergrond. Ze lijkt een terloopse blik op de schilder te werpen, of de fotograaf, want Breitner schilderde vaak naar zelfgemaakte foto’s. Waar zou Breitner het meest oog voor hebben gehad, vraag ik me af, voor prachtige stad in de herfst of voor die mooie dame die even naar hem keek. Waarschijnlijk werd hij afgeleid, zoals ook ik regelmatig wordt afgeleid. En zelfs God, zo blijkt. Goed dat hij haar niet heeft weggelaten.