Lee Miller en het trauma van de oorlog

Theodore Miller: "Lee Miller en Tanja Ramm", Parijs, januari 1931

Lee Miller groeide in het kleine Amerikaanse provinciestadje Poughkeepsie. In 1929 vertrok ze naar Parijs, met grote dromen. In het bijzonder wilde ze haar ambities als fotografe en model verwezenlijken. Het ging haar direct in alle opzichten voor de wind. Ze werd model, leerlinge en minnares van de grote Man Ray, kwam terecht in de meest vooraanstaande kunstenaarskringen en opende al niet veel later ook een eigen studio. Al snel had ze succes met prachtig surrealistisch werk in de stijl van haar leermeester. Man Rays indrukwekkende portretten van haar trokken internationale aandacht.

Bovenstaande foto dateert uit de tijd kort na haar aankomst in Parijs, toen de wereld nog volledig in orde was. Samen met haar beste vriendin Tanja Ramm, die haar vanuit Poughkeepsie achterna was gereisd, ligt ze in bed. De dames ontbijten, drijven lekker uit, lezen zorgeloos de krant. Op de achtergrond is een wandtapijt van Jean Cocteau te zien. De foto is gemaakt door Lee’s vader, die haar bezocht en die zelf een getalenteerd amateurfotograaf was. Alles is goed, lijkt de foto te zeggen. Zo moest het maar blijven.

Maar zo zou het niet blijven. In 1944-1945 ging ze werken als oorlogsverslaggeefster en volgde de Amerikaanse troepen via Keulen, Frankfurt en Heidelberg naar Trogau. In april 1945 bereikte ze Buchenwald. Later trok ze door naar Leipzig, Dachau, München en Neurenberg. Uiteindelijk sloot ze haar odyssee af in Wenen en Hongarije. Na de confrontatie met het onbeschrijflijke leed van de oorlog, in het bijzonder de stapels lichamen en uitgemergelde overlevenden in Buchenwald en Dachau, maar bijvoorbeeld ook stervende kinderen in een ziekenhuis in Wenen, zou ze nooit meer dezelfde zijn. Ze kreeg last van een posttraumatische stress stoornis en zware depressies, ontwikkelde een drankprobleem en had voortdurend problemen in haar relaties.

Zou Lee Miller nog ooit naar bovenstaande foto met Tanja hebben gekeken? Wetende hoe het haar later zou vergaan krijgt het kiekje iets melancholieks. De goede tijden waren over. Geen wonder als je haar oorlogsfoto’s bekijkt. Soms is het leed zo groot dat je er maar beter van weg kunt blijven.

De oorlog van Lee Miller, 1944-1945

         

          Bevrijding Buchenwald, uitgemergelde mensen
                in de barakken, bijna emotieloos 

         

        Buchenwald, het leeghalen van de barakken

   

  De burgemeester van Leipzig, zijn vrouw en zijn dochter,
   Gezamenlijke zelfmoord na capitulatie.

Gesneuvelde jonge Duitse soldaat. Handen eraf door granaat. “Een goede Duitser”, zei Lee, “is een dode Duitser”. Maar ook iemands zoon.

Kampbewaker Buchenwald. Werd op straat in burger
 herkend door ex kampbewoners en mishandeld 

Dode SS-er in een kanaal. Bijna vredig.
Heeft Lee het lijk in deze pose gelegd?

                 

           Stervend ondervoed kind in 
           Weens ziekenhuis, 1945

 Kampbewakers vragen om genade