 |
| Bathus, "Therese dreaming"' 150,5 x 130 cm, MRT, NY |
Het favoriete thema van de autodidactische Franse schilder Balthus (1908-2001) was dagdromende, rustende puberale meisjes, vaak schaars gekleed en in controversiële poses, geschilderd in een klassieke stijl met invloeden van Ingres, Courbet en Derain. "Ik zou nooit een volwassen vrouw kunnen schilderen", zei hij ooit: "De schoonheid van de jeugd is veel interessanter. De jeugd draagt de toekomst in zich, het menselijk wezen in metamorfose, net voordat het leven haar in een menselijke schoonheid zal veranderen. Een vrouw heeft reeds haar plaats in de wereld gevonden, een meisje niet. Het lichaam van de vrouw is compleet, het mysterie is verdwenen".
Vaak gaf Balthus in zijn schilderijen ook een kat weer: "katten gaan niet naar school, <...> katten zijn autodidacten. Ze studeren, observeren, leren, ze experimenteren helemaal alleen voor zichzelf. Je hebt geen weet wat er in ze omgaat". Voor Balthus was dat de ware aard van het kunstenaarschap.
In "Therese dreaming" portretteert Balthus zijn buurmeisje Therese Blanchard. Tussen 1936 en 1939 maakte hij elf portretten van haar. Ze was toen tussen de 11 en 14 jaar oud. In het hier besproken portret lijkt ze even uit te rusten, de ogen gesloten, de armen achter haar hoofd. Haar linkerbeen tilt ze omhoog waarmee een glimp van haar witte onderbroek zichtbaar wordt bij haar kruis. De toeschouwer voelt zich een voyeur en eens te meer ongemakkelijk vanwege haar jonge leeftijd. Balthus probeert het tweeslachtige van pubermeisjes tot uitdrukking te brengen in haar houding: is het jonge meisje zich haar seksuele aantrekkingskracht nog totaal niet bewust en moet haar pose gezien worden als onschuldig? Of weet ze inmiddels goed genoeg welke gevoelens ze met haar houding bij de kijker oproept en provoceert ze, terwijl ze doet voorkomen dat ze slaapt?
Toen Balthus in 1967 gevraagd werd om wat over zichzelf te vertellen met het oog op een grote expositie van zijn oeuvre in Tate Gallery zei hij: "U kunt het beste schrijven: Balthus is een schilder over wie men niets weet. Laten we zijn schilderijen gaan bekijken". Hij vond dat kunst niet moest worden besproken, maar voor zichzelf moest spreken. Ironisch genoeg werd zijn werk en in het bijzonder "Therese dreaming", eind 2017 onderwerp van de #metoo discussie. Het moest weg uit het MET, vonden sommigen. In de tijd van Hitler en Stalin moest ook allerlei kunst uit de musea worden verwijderd. Blijkbaar hebben we er nog steeds niet van geleerd. Kunst moet nooit worden verwijderd op andere dan artistieke criteria. Natuurlijk zullen er altijd moraalridders blijven met andere ideeën, hele legers soms, zeker van hun gelijk en trots op hun heldhaftige stellingname, maar laten we hopen dat het overwaait. Anders gaat het echt de verkeerde kant op.
