 |
| Moskou, Gorki Park, jaren dertig. |
De Stalin terreur, zeg van 1930 tot 1940, heeft mij altijd gefascineerd, vanaf het moment van het verschijnen van Kinderen van de Arbat tot aan de dag van vandaag. De angst toen over de samenleving hing, angst die je dwong naar de daderkant, angst die je leidde naar de slachtofferkant. Zelden leidde de angst richting verzet. Het roept de vraag op wat je zelf zou hebben gedaan. De omstandigheden zijn daarin allesbepalend, vond Solzjenitsyn. Ik denk dat hij gelijk heeft. Niemand is goed of slechtvalk zichzelf. Je bent altijd goed of slecht omwille van de omstandigheid.
Vandaag de dag lijken de Stalin dagen weer een beetje terug te keren in Rusland. Niemand die zich verzet. Bijna niemand. Mensen gaan liever naar het park. Als ze niet in dienst moeten geloven ze het wel. Zou ik dapper zijn geweest? Als ik in Rusland had gewoond? Toen? Nu? Waarschijnlijk niet. Ik kom uit een jaar dat vrijgesteld was van dienstplicht. Dan moet je niet morren. Er is alom dreiging, maar ook ik ga op zondagmiddag met mijn geliefden naar het park en geniet van de najaarszon. Onder de huidige omstandigheden kan dat nog steeds, is dat het beste om te doen.
