 |
| Uwe Johnson |
… haar geheugen heeft haar door schooltoetsen, tests, verhoren heen geholpen, het stelt haar in staat haar werk te doen, het wordt door een man als een sieraad gezien; waar het haar om ging was een functie van het geheugen, het herinneren, niet het magazijn, maar het terughalen, het teruggaan in het verleden, de herhaling van wat geweest is: daar nog één keer zijn, daar nog één keer naar binnen gaan. Maar dat is onmogelijk.
Kon het geheugen het verleden maar vatten in de vormen waarmee we de werkelijkheid indelen! Maar het complexe raster van aardse tijd en causaliteit en chronologie en logica dat wordt gebruikt bij het denken, wordt niet door de hersenen ingezet wanneer deze denken aan wat geweest is. <…> het depot van het geheugen is juist niet ingericht op reproductie. Juist tegen het oproepen van een gebeurtenis verzet het zich. Bij de geringste aanleiding, bij een louter gedeeltelijke overeenkomst, volstrekt uit de lucht gegrepen, levert het spontaan feiten, getallen, vreemde talen, losse gebaren; maar houdt het een teerachtig, bedorven maar toch naar frisse zeewind ruikende geur voor, het vleugje geur uit Gustavsons beroemde vissalade, en verzoek het de leemte te vullen die ooit vol werkelijkheid, levensgevoel, handeling was: het zal die invulling weigeren. De blokkade laat er wel flarden, splinters, scherven, spaanders doorheen glippenom de leeggeroofde en van elke substantie ontdane gewaarwording zinloos onder te sneeuwen, om de sporen van de gezochte scène uit te wissen zodat we ziende blind zijn. Het stuk verleden dat ons eigendom is, omdat we erbij waren, blijft verborgen in een geheim, blijft gesloten voor Ali Baba’s spreuk, afwijzend, onbenaderbaar, stom en verleidelijk als een reusachtige grijze kat achter een raam, van onderaf gezien, uit de diepte, als met kinderogen.
Je moet het niet altijd beter willen zeggen. Uwe Johnson weet wat herinneren is, hoe Jahrestage geïnterpreteerd moet worden, hoe trauma’s in zijn werk gaan, waar de pijn zit van het verleden, zonder het heden ook maar een beetje te kennen. Jahrestage laten zich traag lezen. Als enige sleutel tot die gesloten deur, die zo zelden de kier van de eeuwigheid laat zien.
