 |
| Franz Linkhorst, Duitse ambassade, St. Petersburg, 1913. Trots als ze zijn, anderhalf jaar later lag de beeldengroep aan diggelen. |
Bij het zien van bovenstaande afbeelding denk je aan de klassieke totalitaire kunst van Hitlers Nazi-Duitsland. Niets bleek minder waar: de foto was genomen begin 1913 in het centrum van St. Petersburg. Het enorme beeldhouwwerk werd er geplaatst op het dak van de Duitse ambassade aan het St. Isaaksplein.
De Duitse ambassade was er sinds 1909 gevestigd in en gigantisch negentiende eeuws herenhuis in empire-stijl, gebouwd door Vladimir Stasov. Duitsland trok direct 1,7 miljoen roebel uit om het door architect Peter Behrens te laten herbouwen in de neo-classicistische stijl, met een uitstraling van Duitse nationale trots. Herrschaftsarchitectur. Buitenlandse zaken verordonneerde dat het zich moest “verheffen boven alle gebouwen in St. Petersburg”.
Toen het gebouw op 27 januari 1913 (de verjaardag van Willen II) uit de stijgers ging was de Petersburgse bevolking geschokt door de kille, massieve en volgens vele smakeloze bouwstijl, zo midden in het stadscentrum. Ook werd het, mede door de gigantische door Mies van der Rohe geconstrueerde pilasters, ervaren als provocerend militaristisch.
 |
| De Duitse ambassade in Petersburg, rond 1913, met de beeldengroep. |
Misschien meer nog dan door het gebouw zelf werd afschuw uitgesproken over het bronzen beeldhouwwerk van Eberhard Enke, dat hoog prijkte op het dak van het bouwwerk. Het beeldde twee krachtige paarden uit, geflankeerd door twee gespierde krijgers met strenge Teutoonse gezichten. Het was geïnspireerd op de Castor en Pollux legende, beogend de Duitse eenheid symboliseren. De beeldengroep was gegoten in de fabrieken van Loewy in Berlijn en het was een enorme onderneming op het naar St. Petersburg en vervolgens op het gebouw van het dak. Bovenstaande foto is gemaakt direct na plaatsing, met de overgekomen directeur van Loewy in het midden.
Toen ruim een jaar later, in augustus 1914, de Eerste Wereldoorlog uitbrak bezette een patriottisch Russische menigte direct de Duitse ambassade en wierpen de beeldengroep onder luid gejoel van het dak naar beneden. Het belichaamde voor hen de verafschuwde Duitse geest. Delen van de brokstukken verdwenen in de Moskva, zo luiden de dagjournaals, resterende delen werden op last van de politie afgevoerd, niet bekend waar naartoe.
God weet of die brokstukken, misschien wel hele paarden, komen ooit nog ergens uit de krochten van het duistere Rusland naar boven, zoals ook de in 1945 in beslag genomen vergelijkbare paarden recent nog bleken te bestaan. Dat zou me allemaal niet eens meer verbazen. Wat wel verbazend is zo duidelijk te kunnen constateren dat die Duitse geest die wij allemaal zo aan Het nazisme verbinden twintig jaar voor het begin van het Duitse rijk al precies zo bestond als in de gedachten van Albert Speer. Niks komt zomaar,ineens. Niks verdwijnt zomaar, ineens. Het door Behrens gebouwde gebouw, met de pilasters van Van der Rohe, staat er nog steeds. Ik las dat er een groep enthousiastelingen was die geld bijeen wilden brengen om er weer eenzelfde beeldhouwwerk op te zetten. Ook de geest is nog niet helemaal verdwenen, blijkbaar.
