 |
| Julian Wasser, “Duchamp playing Chess with a Nude”, 1963 |
Ook als je niks van kunst weet en niet weet wie Marcel Duchamp is, zie je meteen dat dit een uitzonderlijke foto is. Het is Duchamp, in 1963.de 76-jarige zit in een degelijk zwart kostuum aan een sobere houten tafel schaak te spelen met een Eve Babitz, een 20-jarige studente kunstgeschiedenis die later carrière zou maken als provocatief schrijfster. Plaats van handeling is het Pasadena Art Museum in Los Angeles, waar Duchamp op het punt stond zijn eerste retrospectieve expositie te openen. Babitz stond bekend als een “party-animal”, “groupie”, en was op dat moment het liefje van curator Walter Hopps. Ze was het petekind van Igor Stravinski, voor wat het waard is.
Voorafgaand aan de Duchamp-tentoonstelling stond een fotosessie gepland, waarvoor kunst- en nieuwsfotograaf Julian Wasser was aangezocht. Aanvankelijk was het idee om Duchamps bekende werk “Naakt, een trap afdalend” (1911) in een foto te vangen met Babitz als model, maar toen ze daar niet goed uitkwamen bedachten ze dat ze dat het misschien wel aardig zou zijn haar naakt met Duchamp op de foto te zetten terwijl ze schaak speelden. Duchamp was een verwoed en gerenommeerd schaakspeler en was even verderop aan een tafeltje bezig met een schaakprobleem. Het zou een iconische foto blijken exemplarisch voor de vrijgevochten kunstwereld uit de jaren zestig in California. Tevens lanceerde de foto de carrière van Babitz. Binnen de degelijkheid van de jaren zestig veroorzaakte het een schok, die vergelijkbaar was met de verschijning van Phil Bloom op de Nederlandse TV, een paar jaar later.
Dit voor de informatie. Ik blijf nog even zitten met de vraag waarom de foto mij meer dan een halve eeuw later nog steeds volledig pakt, direct. Ik liep er er toevallig tegenaan en blijf er uren aan hangen. Natuurlijk zijn het de ongewone combinaties, de tegengestelde symmetrie, de naakte jonge studente en de degelijke oude man in het somber-donkere pak. En de omgeving van het museum met de schaakspelende personen, die niets opmerken van wat hen omringt. De serieuze geobsedeerdheid van de twee personen met het schaakspel. Die van Duchamp was niet gespeeld, Babitz kon zelf heel behoorlijk schaken. Dat lees ik achteraf, maar dat voel je al bij het aanschouwen. Het intrigeert. Ze lijken beide het bijzondere van de situatie niet in de gaten te hebben. Ik lees wat over Babitz, die later tal van relaties met beroemdheden zou hebben, Jim Morrison, Harrison Ford. Duchamp was toen al dood. Deze foto is er nog steeds. Met net zoveel kunstwaarde als zijn beeldende werken. Maar je mag er ook om glimlachen!
