Duizend gezichten

Een verdrietige Stalin draagt de baar bij de begrafenis van zijn goede vriend
Sergej Kirov, zo goed als zeker op zijn aangeven vermoord, 3 december 1934.
Op de achtergrond zien we Kirovs beeltenis.

Stalin huilde bij de begrafenis van Kirov. Hij huilde ook bij de begrafenis van Orzjonikidze. Bij Lenin, bij Kamenev, bij Gorki, zelfs om Boecharin moet hij hebben getreurd. Krokodillentranen, zou je zeggen. Kameraden die zeer dicht bij hem stonden, maar die hij gevoeglijk uit de weg liet ruimen toen het hem goed uitkwam, ook al is dat niet in alle gevallen bewezen. Vrienden ook, zo zag hij het zelf, maar dat maakte niet meer uit zodra puntje bij paaltje kwam. Sommige belangen overstijgen kameraadschap. Stalin liet zelfs zijn zoon aan de Duitsers, Jakov. Ook toen zal hij getreurd hebben.

Kun je oprecht verdriet hebben om een kameraad of familielid die je zelf om het leven hebt laten brengen? Stalin kon dat. Stalin kon welgemeend treuren om het verlies van een vriend, ook als hij zelf zijn ondergang had bevolen. Parallelle processen lopen door zijn hoofd, de politieke noodzaak, het eigen belang, zo je wilt, wint het van zijn persoonlijke genegenheid. Ik geloof niet dat hij veinsde. Waarom hadden die kameraden zich ook niet wat meer loyaal getoond, niet wat meer verering aan de dag gelegd, zoals Molotov, Vorosjilov. Bij Stalin liepen zulke processen dwars door elkaar. De menselijke geest is complex. Je kunt beul zijn en aardig tegelijk. Een mens heeft duizend gezichten. Stalin wellicht nog meer!

Stalin spreekt vanuit het Kremlin de menigte toe bij de begrafenis van Froenze, 1925.
De later in ongenade gevallen Zinovjev, Kamenev en Boecharin zijn door iemand weggekrast.