 |
| Danseressen, 1874 |
Ballerina worden was aan het einde van de negentiende eeuw een droom van menig meisje, met name in Parijs. Voor de grote balletten uit die tijd werden de mooiste meisjes geselecteerd, vaak al op heel jonge leeftijd, en ook als je niet uit de hoogste klassen afkomstig was kon je een kans krijgen. Voor veel mannen uit die tijd had het ballet een sensuele en erotische aantrekkingskracht, vooral vanwege al die jonge meisjes die in korte rokjes over het podium zweefden. Het was een geoorloofde vorm van voyeurisme, in een tijd waarin het voor vrouwen elders niet geoorloofd was veel van hun lichaam prijs te geven.
Opvallend is dat Degas zelf niet bekend stond als Voor veel ballerinameisjes bood het ballet vaak een uitweg uit de relatieve armoedigheid van het dagelijks bestaan, niet via het dansen, maar vooral door de aandacht van gegoede bewonderaars. Biografieën van ballerina's uit die tijd staan dan ook vol met namen van rijke beschermheren, die vaak een ballerina als maîtresse hadden. Het verwerven van de aandacht van voorname beschermheren vormde vaak een grote bron van rivaliteit tussen ballerina's, net zoals het verkrijgen van belangrijke rollen in de uitvoering.
Opvallend gezien zijn oeuvre is dat Degas zelf verre van bekend stond als beschermheer of minnaar van ballerina's, maar een teruggetrokken vrijgezellenleven leidde. Degas was ook minder geïnteresseerd in de individuele karakters van de danseressen maar veel meer in hun bewegingen en gebaren. De gezichtsuitdrukkingen van de meisjes op zijn balletwerken zijn veelal bleek, vaag en anoniem. Hij had vooral aandacht voor wat ze min of meer onbewust deden op momenten dat ze niet optraden of geconcentreerd in oefening waren. Die aandacht voor het 'onbewaakte ogenblik' zien we in veel werk van Degas terug.
'De meisjes en vrouwen die ik schilder', schreef Degas in zijn memoires, 'zijn gewoon eenvoudige, aardige mensen, die nergens aan denken en alleen bezig zijn met zichzelf en hun eigen lichaam'. Schilderen zag hij als een truc om een illusie te creëren. Met name zijn balletwerken hebben onmiskenbaar iets erotiserends. Hij omschreef het als 'een blik door een sleutelgat'. Tegelijkertijd hebben ze iets demystificerends. Hij toont gewone meisjes die hard moeten werken, gevangen in hun eigen wereld waarin ze via hun uitverkoren werk proberen te ontsnappen aan de grauwe werkelijkheid van alledag. Ook daar zit een illusie! Het is bij uitstek de spanning tussen al deze elementen die het werk van Degas zo bijzonder maken. In elk geval voor mij!
 |
| Drie danseressen in een repetitiezaal, |
