Tamara de Lempicka, “Portret van de hertogin De la Salle”

Tamara de Lempicka, “Portret van de hertogin  De la Salle”,
161 x 96 cm, 1925, olieverf op linnen, privé-collectie

Tamara de Lempicka (1898-1980) was telg uit een Pools patriciërsgeslacht. Begin jaren twintig werd ze opgeleid door Maurice Denis en André Lhote. Van de laatste nam ze aanvankelijk een kubistische werkwijze over, maar al snel vond ze zich in de haar kenmerkende koele en zakelijke Art Deco-stijl, waarmee ze in de daarop volgende jaren naam zou maken.

In 1925 portetteert De Lempicka haar muze, de extravagante, van oorsprong Griekse hertogin Marika de la Salle de Rochemaure (1887-1983). De la Salle, met bobkapsel, is gekleed in zwart rijtenue, met lange broek en hoge laarzen, in een halflange rokjas en daaronder een uitdagend openhangende witte blouse. Ze staat op een trap met rode loper, haar linkerbeen naar voren met de voet een trede hoger, waardoor haar taille wordt benadrukt. Nonchalant hangt ze met haar linker-elleboog op de trapleuning, de rechterhand in de zak. Haar blik is onderuit, maar wel direct en brutaal op de kijker gericht. Wie doet me wat! De lippen zijn uitdagend gestift in hetzelfde rood als het tapijt, op haar wangen heeft ze rouge en boven haar lippen een schoonheidsbultje. Op de achtergrond zien we een stad, geschilderd in een kubistische stijl. Links zien we een zuil en achter De la Salle een soort van gordijn: zij bepaalt wat de kijker ziet!

“Portret van de hertogin  De la Salle” is een sterk masculien portret van een vrouw. Er gaat een androgyne dominantie vanuit, hetgeen versterkt wordt door het levensgrootte formaat. Opvallend in al zijn tweeslachtigheid is ook de snit van de rijbroek, met één strakke pijp en de andere los, zakkerig, als van een rok. Haar kruis bevindt zich precies in het midden van het werk, hetgeen het belang van de sekse onderstreept. De la Salle staat als een heerseres voor de stad, Parijs, letterlijk aan haar voeten. In 1905 gescheiden van haar man leefde De la Salle volledig onafhankelijk in de Franse hoofdstad, zich niets aantrekkende van meningen en conventies. Daarmee vertegenwoordigde ze een nieuw type van de geëmancipeerde vrouw, welke als een verademing gold na tijd van de vaak seksloze suffragettes. Marlène Dietrich, Greta Garbo en ook De Lempicka zelf zouden spoedig in naar voetsporen treden. Sterke vrouwen, zich bewust van hun kracht en seksualiteit, dominerend over mannen die doorgaans als zwak werden afgetekend. Tot op de dag van vandaag oogt “Portret van de hertogin  De la Salle” modern en is het vrouwtype herkenbaar.

In 2001 werd het schilderij dollar door mode-ontwerper Wolfgang Joop bij Sotheby’s verkocht voor 4,5 miljoen dollar aan een onbekende privé-verzamelaar.

Tamara de Lempicka