Herbert Ponting: "Grot in een ijsberg, in de verte de Terra Nova"

Ponting: "Grot in een ijsberg, in de verte de Terra Nova", 1911

Herbert Ponting (1870-1935) werd in 1910 uitverkoren om als fotograaf mee te gaan met de Terra Nova-expeditie van kapitein Robert Falcon Scott. Hij werd daarmee de eerste professionele fotograaf op de polen. Van december 1910 tot februari 1912 participeerde hij als volwaardig expeditielid in Scotts kamp op Kaap Evans op Antarctica. Hij maakte een grote serie met veel gevoel voor effect gecomponeerde foto's, op glasplaten van 17,8 x 12,7 cm, welke hij tot een verbazingwekkend hoge kwaliteit ontwikkelde in een zelfgebouwde doka in het kamp. Met name zijn panorama’s worden nog steeds tot de beste uit hun soort gerekend. Zijn portretten van Scotts team hebben een vormelijke waardigheid die als illustratief wordt gezien voor heroïek van de onderneming. 

Toen Scott met een aantal van zijn mannen in februari 1912 vertrok voor zijn beroemd geworden tocht naar de Zuidpool, werd van Ponting als man van middelbare leeftijd niet verwacht dat hij meeging. Met het Terra Nova-schip reisde hij terug naar Engeland. Afgesproken was dat hij met de publicatie van de foto's zou wachten op de terugkeer van Scott, die ze wilde gebruiken in lezingen, mede ook ten behoeve van fondsenwerving. De catastrofale afloop van Scott's tocht naar de Zuidpool, waarbij alle expeditieleden omkwamen, legde de aandacht in eerste instantie vooral op de teruggevonden dagboeken en door Scotts metgezellen zelf gemaakte foto's tijdens de tocht. Na de Eerste Wereldoorlog kwam ook zijn fotowerk sterk in de belangstelling te staan, mede door de publicatie van zijn fotoboek "Het eeuwige ijs: de Zuidpool-expeditie van Kapitein Scott" in 1920.

Op 5 januari 1911 maakte Ponting een reeks foto's vanuit een grot. De zon verlicht de buitenrand van de opening als ware het een omlijsting. In de opening zien we twee expeditieleden: de geoloog Thomas Griffith-Taylor, wat zonderling met een wandelstok, en de meteoroloog Charles Wright. Het opnemen van mensen geeft een idee van de schaal. De dappere ontdekkingsreizigers lijken kwetsbaar en vallen in het niet bij de onherbergzame ijsmassa. de verte ligt het schip de Terra Nova, dat de leegheid van het landschap accentueert. De ijspegels lijken de tuigage van het schip net te raken, als een symbool voor de dreiging die de cultuur vormt voor de natuur.

Scott schreef in zijn journaal over deze foto: "Ponting is betoverd door een blik op het schip vanuit een grot in een ijsberg en wilde er foto's van nemen. Hij maakte enkele prachtige beelden. Ik ging met hem mee naar de ijsberg en moest toegeven dat ik zelden iets mooiers had gezien dan deze grot. Het was eigenlijk een spleet in een hellende berg parallel aan het oorspronkelijke oppervlak. De lagen waren aan weerskanten naar buiten gebogen. Door de achterkant zagen we de hemel door een scherm van prachtige ijspegels - hij leek purper, misschien door het contrast met het blauw van de grot of door een optische illusie, dat weet ik niet. Door de grotere ingang zijn, doorheen de ijspegels, het schip, de westelijke bergen en een lila hemel zichtbaar. Een schitterend tafereel!"

Pontings foto's toonden honderd jaar geleden een geheel nieuwe wereld. Ze betoveren echter nog steeds. Dat ook Scott persoonlijk dit tafereel heeft gadegeslagen geeft het nog een extra dimensie. Scott was een held zoals je ze vandaag de dag niet meer tegenkomt. Ik wordt een beetje weemoedig als ik naar deze foto kijk. Een schitterend tafereel, verzucht ook ik.