“Overal heerst het Fúhrerprinzip” schrijf Mulisch: “Er moet macht zijn, ook in democratische samenlevingen, en die macht moet fysiek zijn”. Zonder leider gaat het niet, wat de makke van Europa is. Dat wil ik nog wel geloven, het anarchistisch denken afgelegd hebbende.
Maar met dat fysieke heb ik moeite. Hitler, Stalin…
Het is de macht die de fysiek zal vormen, zo werkt het in mijn ogen. En het zijn toevalligheden die de macht bepalen. En een bepaalde mate van medogenloosheid, wat meestal geen pré is, sterker nog: dat is waar alle ellende van komt. De macht moet behouden blijven, ook in het vlees.
We kunnen het Mulisch niet meer uitleggen.
