De kleine pathologie van Monet

Le Cathédrale de Rouen, le portal et la tour Saint-Romain,
plein soleil, harmonie bleue Et d’or,
107 x 73 cm, Musée d’Orsay Parijs

Nog een keer Monet, dan maar. Andermaal vanuit Normandië.

In 1892 huurde Monet een kamer tegenover de westelijke gevel van de gotische Kathedraal van Rouen. Hij zette er zijn ezel neer op het plein voor de ingang en in de twee volgende jaren zou hij de kerk meer dan twintig keer schilderen, meestal vanuit hetzelfde gezichtspunt. Het thema op zich was toevallig, interesseerde hem niet meer dan de hooibergen en de populieren, waar hij korte tijd eerder al series van maakte. Het ging hem om de studie van de effecten van licht en schaduw, op verschillende momenten van de dag, bij verschillende weersomstandigheden. Hij verzamelde de hele serie uiteindelijk in zijn atelier te Giverny om ze naast elkaar gerangschikt af te werken. Pas toen hij over de volledige reeks tevreden was bood hij er twintig aan bij Durand-Ruel, alle werken gedateerd op 1894, hoewel de meeste werden gemaakt in 1892 en 1893. Vijf versies in het Musée d’Orsay vormen nog een afspiegeling van de expositie die Ruel in 1895 organiseerde. Om ze daarna afzonderlijk te verkopen.

Monet schilderde zijn kathedralen in een hele andere stijl dan zijn eerdere werken, bijvoorbeeld aan het strand van Trouvilles, zoals ik die gisteren beschreef: minutieus werkte hij alle details uit, in een sterk impasto, met dikke verf, in zekere zin met meer aandacht voor het eeuwige dan voor het moment. De eeuwigheid die voortdurend verandert. Sommigen zien in de reeks een soort van symfonie, iets muzikaals. Zelf zie ik er eerder iets pathologisch in, iets van een nare droom. In april 1892 schreef Monet vanuit Rouen aan zijn tweede vrouw Alice Hoschedé: “Elke dag voeg ik iets toe, wordt ik weer verrast door iets dat ik me eerder niet bewust was. Het is vreselijk moeilijk, maar het gaat wel vooruit, geef me nog een paar dagen goed weer en een flink aantal werken kunnen afgerond worden. In ben uitgeput, kan niet doorgaan nu, en toch... Ik had de hele nacht nachtmerries: de kathedraal viel bovenop me - ze was helemaal blauw en rose en geel.”

Ik stond voor de kathedraal in Rouen en zag alleen maar Monet. Eerder had ik zijn serie nooit zo begrepen. Ik hield meer van Monet om zijn werken in Trouvilles, en alle andere impressionistische wonderwerken. Bij zijn kathedralen had ik dat wondergevoel nooit gehad. Maar nu wel. Ik zocht het plekje op waar Monet ongeveer moet hebben gezeten. Toen er een wolk voor het zonnetje schoof zag ik met eigen ogen de verandering. Ook ik heb wel wat pathologische sporen in me. Net zulke, misschien. Ik zou daar de hele middag hebben kunnen blijven staan. Maar mijn vrouw zou gezegd hebben: “doe niet zo raar”! En mijn vrouw heeft altijd gelijk. Op naar het Grand Horloge. Het was weer een mooie dag in Rouen, 128 jaar later, door alle oorlogen heen, doorheen de verkleuringen, nog steeds.

Effet de matin

Soleil couchant

Temps gris

Fin d’après midi

Soleil couchant, façade rouge