 |
| Michael Bakoenin, ca. 1860 (color Klimbim) |
In mijn jonge jaren las ik veel boeken over anarchisme. Ik mijn zoektocht meende ik even dat daar de sleutel lag. Ik heb nog steeds een eerste Engelse editie van Kropotkins “Mutual Art”, waar ik altijd erg trots op was. Heb nog steeds een hele plank anarchistische literatuur. Ik geloofde diep en waarachtig dat niemand het recht had over anderen te mogen beschikken, was wars van gezagsverhoudingen. In gedachten althans. Buiten mijn ouders heeft niemand daar ooit iets van gemerkt.
Soms lees ik nog wel eens wat, pak ik nog eens zo’n boek ter hand, maar niet meer om de theorieën. Het gaat me dan vooral om de avontuurlijke levens. De biografie van E.H. Carr over Bakoenin is nog steeds een van de mooiste boeken die ik ken. Je valt van de enen verbazing in de andere. Never a dull moment, om nog maar eens en cliché te gebruiken. Het gaat om het avontuur. Daar ging het ook Bakoenin om, denk ik wel eens, en al die anderen. Het gaat nooit om het welzijn van allen. Dat is alleen het rookgordijn, dat ik zelf toen nog niet zag, en Bakoenin nooit heeft gezien. Het gaat altijd alleen maar om jezelf. Maar dat inzicht kwam pas later, met de jaren.
