Gentileschi en de boze feministen

Gentileschi, "Zelfportret als allegorie van de schilderkunst",
 96,5 x 73,7 cm, 1638–39, Royal Collection

Artemisia Gentileschi (1593-1653) was een Italiaans kunstschilderes uit de vroege barok. Onmiskenbaar in haar stijl is de invloed van Caravaggio, met veel chiarosuro.

Gentileschi is zonder twijfel een der grootste vrouwelijke kunstenaars van haar tijd, maar kreeg in de jaren zeventig extra aandacht toen feministen wezen op haar agressieve en gewelddadige thematiek, vaak gericht tegen mannen. Ze schilderde zogenaamde “Power Women”: krachtige vrouwen die zogenaamd wijze en heroïsche mannen domineren. Exemplarisch zijn haar schilderijen over Judith en Holofernes, het bijbelverhaal over de Assyrische legeraanvoerer die Judea wilde veroveren, maar heimelijk in zijn tent door de Joodse weduwe Judith wordt onthoofd.

Power Woman Judith. Het ontgaat me een beetje wat dat met emancipatie te maken heeft. Sommige feministen lijken vooral op mannen te willen lijken. Mannen de baas zijn. Dat is geen emancipatie. Ik ben tegen gelijkschakeling. Tegen overheersing. Linksom of rechtsom. Maar ik heb verder niks te vertellen, helaas.

Gentileschi werd niet gedreven door emancipatorische gedachten. Gentileschi was vooral boos, na een reeks verkrachtingen door haar leermeester. Boos op alle mannen. In die zin leek ze dan wel weer op sommige feministen. Maar ook weer anders.

Oud president Sharon van Israël was een havik. Hij bestreed de Palestijnen te vuur en te zwaard. Ik had het niet zo op Sharon. Tot ik hem een keer hoorde vertellen hoe hij als kind de oorlog overleefde, bijna al zijn familie verloor, en uitlegde dat hij zich als jongeman stellig had voorgenomen: niemand gaat meer sollen met de Joden. Toen begreep ik hem wat beter.

Zo begrijp ik ook Gentileschi wat beter. En haar werken, haar Judiths, in al hun agressieve anti-kracht. Haar zelfportret.

  

Judith en haar dienstmaagd, 1613–14, Palazzo Pitti, Florence

Judith onthoofdt Holofernes, 1611-1612, Museo Nazionale di Capodimonte