Vallotton, “Intimités”

Vallotton, “Le Mensonge”, houtsnede, 1897

Nog een keer Vallotton dan, en zijn narratieve benadering van schilderen. Als mislukt schrijver werd hij bijna instinctief aangetrokken tot het verhaal. Een werkwijze die wellicht nog nadrukkelijker naar voren kwam in zijn houtsnedes.

Vallotton werd geboren in Zwitserland in een streng Calvinistische omgeving. Toen hij rond zijn twintigste naar Parijs ging kwam hij daar los van en leidde een vrijgevochten kunstenaarsleven, gaf zelfs uiting aan anarchistische sympathieën. In 1899 verbaasde hij zijn vrienden van Les Nabis door in het huwelijk te treden met de twee jaar oudere weduwe Gabrielle Rodrigues-Henriques, de dochter van de vermogende kunsthandelaar Alexandre Bernheim, die hij al vier jaar kende. Haar eerste man had zelfmoord gepleegd, waarna ze met drie kinderen was achter gebleven. Vallotton ruilde zijn net verworven onafhankelijkheid in voor zekerheid en burgerlijke welstand.

Of Vallottons keuze goed voor hem is geweest valt te bezien. Paul Léautaud was op 24 april 1901 aanwezig bij een etentje ter ere van Odillon Redon. Redon vertelde: “Roddel over Vallotton, die nog niet zo lang geleden getrouwd is met een hele rijke weduwe. Het blijkt dat hij geen werk gedaan kan krijgen omdat hij voortdurend op bezoek moet bij mensen of zelf mensen op bezoek krijgt”. Hoewel het niet helemaal klopt dat Vallotton na zijn huwelijk niet meer productief zou zijn geweest en hoewel hij gezien zijn liefdevolle portretten van Gabrielle ook zeker van haar gehouden lijkt te hebben, kende het huwelijk veel spanningen. De relatie met zijn stiefkinderen was uiterst problematisch. Ook had hij voortdurend geldzorgen, grootschaliger van aard dan voor zijn huwelijk.

Merkwaardig is dat Vallotton in de periode voorafgaand aan zijn huwelijk, van 1897 tot 1899 een serie houtsnedes maakte, “Intimités” genaamd, waarin hij vooruit lijkt te lopen op de problemen die hij in zijn burgerlijk huwelijk zou tegenkomen. In het hierboven getoonde “Le Mensonge” (de leugen) ligt een stel verstrengeld in elkaars armen op een sofa in een laat-negentiende eeuws interieur. Ze fluistert iets in zijn oor, terwijl hij zijn ogen gesloten houdt. In mijn beleving was zij de leugenaarster, maar toen ik het mijn vrouw vroeg zei zij dat de man waarschijnlijk de leugenaar moest zijn, en wellicht valse beloftes had gedaan. Welke leugen wordt verteld? We mogen het zelf invullen. De leugen als sociale conventie.

Hieronder nog een paar voorbeelden, om zelf af te maken, met de ambigue hulp van de titels. In “Arrets de Visite” (voorbereidingen op een bezoek) zit een nors-verveelde man op een bank terwijl zijn vrouw zich opdoft. In “L’Argent” (het geld) legt een in het zwart geklede man iets uit aan een vrouw, terwijl het vlak rechts achter hem dreigend zwart wordt gelaten. In “Le grand Moyen” (het uiterste middel) zien we een ruzie aan een eettafel, waarbij de vrouw in snikken is uitgebarst en de man haar probeert te bedaren. “Le Triomphe” (de overwinning) toont een vrouw die haar man aan het huilen heeft gebracht (of zit het toch anders?). En zo kan ik nog even doorgaan. Vallotton maakte tientallen “Intmités”.

Tja! Aan de vooravond van het huwelijk. In de literatuur zie je ook. Strindberg schreef zijn huwelijksverhalen ook voor hij trouwde, Elschot zijn gedicht “Het huwelijk” als jongeman. Of het echt zo gesteld is? Ook dat mag iedereen zelf invullen.