 |
| Rene Magritte, “Les Amants”, 1928, 54 x 73,4 cm, MoMA, New York |
Ik kende Magritte’s “Les Amants”-schilderijen al langer, onder andere van een paar boeken van W.F. Hermans die ik heb. Het zijn raadselachtige werken van een grote tederheid, maar tegelijkertijd ook angstaanjagend. Ik heb er altijd naar gekeken in de zin van: maakt het wat uit wie je geliefde is? Zijn we niet allemaal inwisselbaar? Kennen we elkaar wel, hoezeer we ons ook met elkaar verbonden voelen? Zijn we uiteindelijk niet allemaal alleen op deze wereld?
Ik las zojuist over de moeder van Magritte. Toen hij dertien was pleegde ze zelfmoord door verdrinking. Al veel vaker had ze geprobeerd zich van het leven te beroven, wat Magritte’s vader er regelmatig toe dwong haar op te sluiten in de slaapkamer. Op een dag ontsnapte ze, was ze enkele dagen zoek, en werd ze uiteindelijk gevonden in een riviertje vlakbij hun huis. De jonge Magritte werd er als eerste bijgeroepen. Hij was alleen thuis. Zijn moeder lag daar langs de oever, haar hoofd bedekt met het stof van haar hemd. Ik lees over de manier waarop hij het het vervolgens meedeelde aan anderen.
Soms moet je iets van de kunstenaar weten om zijn werk te kunnen begrijpen. Op zijn minst zet het aan de kunst op een nieuwe manier te gaan zien. In een diepere laag. Niet alleen waar het de delicate en verwarde relatie betreft met zijn veelvuldige weergaven van vrouwelijke figuren met een bedekt gezicht, maar zijn hele oeuvre. Magritte’s kunst is er een van klinische beheersing en uitsluiting, met een bewust geordend en gereduceerd aantal beeldobjecten. Hij verwerpt het vrij-associatieve ten gunste van een beredeneerde systematiek. Het is afstandelijk. Tegelijkertijd kent zijn kunst een zachtheid in weergave die duidt op een diep verdriet. Alleen zo heeft hij kunnen overleven.
Hoe kun je zijn werken niet mooi vinden. Volgens Magritte’s biograaf David Sylvester wekken ze “het soort ontzag dat je voelt bij een zonsverduistering”. De “Les Amants” behoren tot de ontroerendste werken die ik ken. Ook in mijn oude zienswijze kwam het al binnen. Iedereen kan zijn eigen interpretatie geven. Ze intrigeren, als de werken van Hermans. En meer.
 |
| Tweede versie, zelfde periode |
