Van der Helst, “Portret van Gerard Andriesz Bicker”, 1642

    Coetzee schrijft dat het democratisch kiezen van de regeringsleider geen enkele garantie geeft dat er ook kundige personen aan het roer komt te staan. Volgens Coetzee is het maar zeer de vraag of het over het algemeen geschiktere personen oplevert dan het proces van erfopvolging, zoals we dat in vroeger tijden kenden. Sterker nog: je zou net zo goed een muntje kunnen opgooien, zegt hij, het maakt allemaal geen enkel verschil, in de grond van de zaak.

    Goed om zulke gedachten eens te lezen. Goed om ook eens vraagtekens te zetten bij het democratisch proces. Dat doen we veel te weinig. Democratie is altijd goed, vinden we. Overal op de wereld moet democratie!

    Maar toch zit er iets kroms in de redenering van Coetzee. Ik denk aan de dictators. Bij nazi-Duitsland ligt het wat ingewikkeld, want ook Hitler werd aanvankelijk gewoon gekozen en op zijn hoogtepunt steunde 90% van de Duitse bevolking zijn leiderschap. Maar hoe zit het dan met Stalin? Met echte onderdrukkers? Zouden ze in het oude Rusland beter af zijn geweest met een echt zelfgekozen leider? Of kregen ze met Stalin gewoon toch de leider die ze eigenlijk wilden hebben?

    Uiteindelijk maken we zelf onze systemen. Uiteindelijk krijgt eenieder de leider die ze verdient. En dus is alles in feite democratisch en zijn we terug weer bij af.