 |
| Picasso: "Les desmoisellen d'Avignon", 1907, 244 x 234 cm, MoMA, New York |
Pablo Picasso was 25 jaar en had al een grote reputatie als kunstenaar, toen hij in de winter van 1906-1907 aan een schilderij begon dat een van de meest besproken werken van de twintigste eeuw genoemd kan worden: “Les desmoiselles d’Avignon”. Hij noemde het zelf “Mon bordel”, omdat het gebaseerd was op een herinnering aan een bordeel in Barcelona. Toen hij het na voltooiing toonde aan een groep vrienden, onder wie Matisse en Derain, reageerden zij geschokt (Matisse moest zelfs lachen), niet zozeer om het onderwerp, maar om de beangstigende moderniteit.
Picasso hanteert in “Les desmoiselles d’Avignon” een aantal baanbrekende strategieën. Zo brengt hij lichamen zowel als achtergrond terug tot geometrische vormen, zonder veel dieptewerking. Het perspectief schept verwarring vanwege de verschillende gezichtspunten die hij introduceert. In feite schildert hij een volkomen plat vlak, hetgeen hij accentueert door het beperkte kleurenpalet en de contourlijnen rondom de vlakken. De opzet is fragmentarisch. Er is geen lichtwerking. De kijker kan de totaalcompositie enkel vatten door het beeldvlak systematisch af te tasten en te verkennen.
De opzet van Picasso werd sterk beïnvloed door de primitieve Afrikaanse kunst, waarmee Picasso in het volkenkundig museum te Parijs kennis had gemaakt en die hem sterk intrigeerde. We zien dit direct in de maskerachtige uitwerking van de vrouwengezichten. De vervorming van de gezichten geven het werk een verontrustende lading, los van het onderwerp. Het heeft iets magisch. Sommige van de dames kijken de toeschouwer recht in de ogen. Ze houden hun armen onbeschaamd omhoog. Lichamen worden verdraaid zodat ze soms zowel van voren als van achteren worden bezien. Hoekige en ronde vormen botsen voortdurend met elkaar, op een onnatuurlijke wijze. Er is geen sprake meer van vrouwelijke schoonheid of fysieke aantrekkelijkheid. De buitenste vrouwen houden een gordijn op om de vrouwen zichtbaar te maken, maar je zou bijna niet meer naar binnen durven gaan.
De slechte ontvangst van “Les desmoiselles d’Avignon” in zijn directe omgeving maakte dat Picasso het werk uiteindelijk pas tien jaar later in het openbaar zou exposeren, onder de huidige titel. Tegenwoordig wordt het gezien als een keerpunt in de moderne schilderkunst, met alle elementen erin die navolging zouden vinden bij modernisten en kubisten. Het werk heeft na ruim honderd jaar later nog altijd een eigentijdse uitstraling.
