Velasquez, “Las Meninas”, 1656-1657

     Kunst kijken is sterk veranderd doorheen de tijd. Als je nog maar een goede eeuw geleden een schilderij wilde zien moest je naar het museum waar het hing. Alleen op die plaats kon het worden bewonderd. En vaak was het dan ook de eerste en de enige keer dat je het zag, tenzij je vaker naar hetzelfde museum ging. Je wist niet wat je ging zien. De eerste impressie was bepalend.

     In de loop van de twintigste eeuw veranderde het kijken naar kunst door de beschikbaarheid van boeken en tijdschriften. Kunstwerken konden herhaald bekeken worden. Kunstboeken waren echter duur, reproducties lieten nog veel te wensen over en musea hielden lange tijd nog hun functie.

     Vanaf de jaren vijftig-zestig was er een volgende verandering waarneembaar met de komst van de televisie en andere massamedia. Plotseling kwam ontstond er een voorheen ongekende exposure van kunstwerken, zonder dat iemand gericht naar de kunst op zoek was. Vaak ook werden slechts gedeelten van het kunstwerk getoond, of binnen een specifieke context, al dan niet gekoppeld aan een bepaalde boodschap. John Berger heeft daar in de jaren zeventig een boekje over geschreven: “Ways of Seeing”. De manier waarop je kunst bekeek of moest bekijken werd je opgedrongen en beïnvloed

     Vanaf het einde van de twintigste eeuw veranderde er andermaal iets in de beschikbaarheid van kunst. Niet alleen werden kunstboeken steeds goedkoper (Taschen), maar vooral het internet zorgde voor een fundamenteel nieuwe situatie. Anno 2018 is bijna alle kunst van enige betekenis digitaal beschikbaar, vaak inclusief analyse. En dat niet alleen voor een select kunstminnend publiek, maar voor iedereen. Eigenlijk hoef je niet eens meer naar een museum: wat voegt het nog toe? De grootte van het werk kan nog verrassen, maar verder is het maar de vraag of de beleving zoveel anders is. Ik weet het niet.

     Persoonlijk hecht ik nog wel aan boeken, een mooi groot formaat kunstboek geeft mij tegenwoordig vaak meer kijkgenot dan een bezoek aan een museum. Ik heb altijd veel en graag musea bezocht, en nog, maar steeds vaker stel ik me de vraag: kan ik niet beter de catalogus kopen voor het geld. Misschien vraag ik me over een tijdje wel af: moet ik nog wel een kunstboek kopen, met deze digitale mogelijkheden?

     Eigenlijk zou ik het boekje van Berger willen herschrijven. Alleen, wie zal het nog kopen?