Labels

donderdag 30 december 2021

Kleine herkenning

 


Gewoon omdat ik het leuk vind. Waarschijnlijk omdat ik mijn eigen gedrag herken. Ik kan het nog steeds niet laten. Ik voel me nog steeds niet oud. Hoewel ik me realiseer dat het op een gegeven moment gênant kan worden. En anders vindt mijn vrouw dat wel.

De paraderende vrouw is Maty Huitrón, een Mexicaanse actrice en latere televisie-persoonlijkheid. Lokatie Mexico City. Jaar 1955. Fotografe Nacho Lopez. Lopez maakte een hele serie vergelijkbare foto’s van Maty. Ik houd het even bij twee. Je moet het ook niet overdrijven.




dinsdag 28 december 2021

Odalisque

 
Mary Jane Ansell, “Odalisque II”, 2004

Eerder dit jaar publiceerde Bernard Schlink een nieuwe verhalenbundel, “Afscheidskleuren”, die ik nu aan het lezen ben. Schlink focust op het thema afscheid nemen vanuit het perspectief van personages op leeftijd. Terugkijken naar ogenschijnlijk kleine gebeurtenissen in ons leven die vaak heel bepalend zijn gebleken. Ook ik raak op leeftijd. Ook ik heb van die momenten gehad, dat alles anders had kunnen lopen. Psychologen zijn altijd op zoek naar het bepalende moment. Het ultieme inzicht dat alles van toeval aan elkaar hangt. En daarmee doelloos is, er misschien niet toe doet. Zolang het leven maar doorgaat. Nog steeds gaat het leven door. Nog steeds lever ik me over aan het toeval. Zoals het hoort. Als dat stopt stopt alles. En dat wil ik nog niet. Schlink mag van mij de Nobelprijs krijgen.

Op de cover van “Afscheidskleuren” prijkt een schilderij van de hyperrealistische Britse kunstenares Mary Jane Ansell, „Odalisque II“, uit 2004. We zien een vrouw in “Rückenansicht”, gezeten op de rand van een bed voor een kale muur. Voor mijn gevoel gaat ze liggen. Ze laat haar donkerrode ochtendhandel met elegante bewegingen van zich afvallen. Ze weet dat ze bekeken wordt, maar laat het niet merken, geeft zich bloot zonder haar gezicht te tonen. Het appelleert aan oude romantische gevoelens, intimiteit, de kleine kring waarbinnen de dingen gedeeld worden. En tegelijkertijd de wens om gezien te worden. Het beeld past wonderwel bij de essentie van de bundel zoals ik die voel. Intelligent, zorgvuldig. Mooie vrouw. Schlink is zesenzeventig. Hij moet nog maar even volhouden.

zondag 26 december 2021

Om het andere leven


Francesca Woodman


Het zwart
       van de haat
                moet ten einde,
                         sterven,
                                    dood,
        Plotseling,
             Zonder dralen
Om een ander leven,
Dat je speurt,
Maar
Dat je niet durft te kennen,
Dat je niet durft te zien,
En
     dat nooit
                lijkt te komen,
Omwille van
                     jezelf,
Omwille van het leven,
Dat eender is
                         maar nooit gelijk.


zaterdag 25 december 2021

Goed zoals het is…




Ik schreef eerder over kitsch, na herlezing van Kundera. Over de stap van het algemene gevoel naar het individuele. Of andersom, wat je wil.

Kerst is van iedereen. Kerst is kitsch en dat is vandaag helemaal prima. Zonder kitsch kunnen we niet leven. Zonder anderen ook niet. Niet echt.

Dat is kerstmis. Alles is goed zoals het is. Beste wensen voor wie dit leest!

woensdag 22 december 2021

Wereld van gisteren

 
Een wereld van gisteren, “De jaren van onschuld”, Edith Wharton, foto NY, Madisons Square Garden, 1900


Het besef
                 dat het weg is,
Wat ik nu nog kan zien,
Dat niemand 
                   overleeft heeft,
Dat is het misschien,
Dat besef
                     dat het weggaat,
Wat ik nu nog kan zien,
Dat ik niet 
                 overleven zal
En zonder
        nadien,
Toch hoop op
             Misschien.


dinsdag 21 december 2021

Het vullen der dagen

 


“En ’t tij kwam in en ’t tij ging uit; ’t water rees en viel. En iederen avond kwam de manke havenmeester en maakte eerst ’t groene lichtje aan op ’t Noorderhoofd, de palenwering; en dan kwam i daar af, dan moest i om ’t heele haventje heen en dan zag je ‘m weer bij den toren en dan maakte-n-i het houten hek open en klom de houten trap op en stak ook ’t licht aan den toren aan. En dan zei Japi: ‘alweer een dag meester,’ en dan zei de manke havenmeester: ‘Ja mijnheer, al weer een.’  (Nescio)

De zinloosheid van het leven is schrijnend. Daarom denken we er niet aan en vullen onze dagen. Verder is er niets wat er toe doet. Alleen je kinderen natuurlijk, want het leven moet door. Zelfmoord getuigt van een die levensinzicht, heb ik Freek de Jonge ooit horen oreren. Dood zijn kun je nog zo lang, zei Hans van Mierlo. Ik hoor het niet meer. Ik vul mijn dagen en vind het goed zo. Er is nog veel te doen. Zoveel te vullen. Hopelijk wordt ik honderd in uitstekende gezondheid. Zin of geen zin!

zondag 19 december 2021

Verbroken eed


Parijs, Montmartre, ca. 1900


"Appi z'n vader had een goed beklante slagerij en kon 't doen. Dat Appi nooit schilderen zou leren heeft Japi goed gezien; z'n vader heeft hem later in huis,- reclame en decoratieschilderplaats gezet."

Ik vierde mijn verjaardag bij Pieters. Die woonde op kamers, als enige. Latjes en De Busser waren er ook. We maakten ons druk over alles maar zonder dat we er iets mee moesten, zoals ook anderen op die leeftijd. Buiten was het winter en de buren kwamen vragen of de muziek zachter mocht. Dat deden we, even, en later kamen ze het niet weer vragen. Misschien dachten ze: laat ze ook maar, zoals ik ook nu soms denk. Tegen vijven bonjourde Pieters ons eruit. Latjes moest kotsen op de stoep. Dat zouden die buren minder hebben gevonden, dacht ik nog. Ik voel dat meestal nogal snel, zelfs met drank op. Ik ben ook de enige met wie het te lange leste nog redelijk goed is gekomen. Tenminste, dat zullen de andere mensen wel zeggen. Pieters stopte met zijn studie en ging in het bedrijf bij zijn vader. Inmiddels is hij gescheiden en woont hij in het kleinste huisje van het dorp. Over Latjes en De Busser ga ik het even niet meer hebben. Te groot voor het tafellaken. Allemaal hebben we de eed verbroken. Want als je dat niet doet wordt je gek, of anders ongelukkig. Dat is wat ik nu denk. De enige die dat tijdig heeft beseft ben ik. Godzijdank.

zaterdag 18 december 2021

Foto over mezelf

 
Eisenach, Hohe Sonne Plateau, met uitzicht op het kasteel van Wartburg, ca. 1900


'De Berkestammen waren toen zilverwit, maar mooier nog dan zilver. De taal is armoedig, doodarmoedig. Die de werken des Vaders kent, weet dit.' (Nescio)

Soms gaat een foto over jezelf, maar kun het dat niet beschrijven.

De Duitse mythologie zit op een of andere manier heel diep bij mij. Ik voel de generaties die mij voorgingen. Op de lagere school hadden we een soort van kinderbibliotheek, waarin een veelheid aan onderwerpen werden beschreven. Ook sprookjes en verhalen. Ik moet de enige zijn geweest die random in die boeken heeft gelezen, zonder dat ik ergens iets over wilde weten. Het Nibelungenlied, Tristan en Isolde, de elzenkoning, de rattevanger van Hamelen, Tijl Uilenspiegel. Jongetje met een groot boek, verdronken in een voorbije wereld, een beeld uit een ver verleden. Dromer. Maar het jongetje bestaat nog steeds. Als ik gepensioneerd ben bouw ik mijn eigen leeskamer en ben ik weer het jongetje met de encyclopedie. Denk ik aan de Taugenichts.  Luister ik naar Wagner. Kijk ik naar de foto. Zie ik mezelf en mijn vader. Schmerz und Wehmut. Is er niets veranderd, zal er nooit meer iets veranderen.

donderdag 16 december 2021

Zonder haltes

 


Jarig zijn
Is niet meer leuk,
Je verlies de grip op de tijd,

Je krijgt het gevoel
Dat het ergens niet klopt,
Dat je leven in stilte verglijdt,

T’s dan
Dat ik weet
Dat het nooit meer begint,
Dat gevoel raak ik moeilijk weer kwijt,

Een trein
Zonder haltes
Een enkele reis
Die droevig mijn landschap 
               doorsnijdt

Niet ziende
Dat tempo,
En de blik achteruit,
De angst voor het einde
              vermijdt.



dinsdag 14 december 2021

Voorbij de leugen

 
Jeff Koons, “Fait d’Hiver”, 1988

Ik heb een wat vreemde relatie tot kitsch. In muziek, kunst, literatuur uitgezonderd. Maar toch! Wat heet kitsch? Onechtheid, sentimentele schoonheid die gespeend is van individualisme. Misschien komt het door de opvoeding. Is het een milieukwestie. Het katholicisme. Opgelegde illusies. Een leugen, zou ik zeggen. Ik roep maar wat! Jeff Koons snapt het wel.

Pas wanneer je in de kitsch de leugen herkent kun je er een beetje aan ontsnappen. Niet geheel en al, maar toch! Niemand is sterk genoeg om aan de kitsch te kunnen ontsnappen. Niet altijd. Ook ik niet. Er zijn ook mooie leugens. Als je maar weet dat het leugens zijn, dan mag het. Dan laat ik het toe. Dan voel ik me deel van een gemeenschap. Wat ik eigenlijk niet wil, en toch weer wel.

Wellicht ook is dit hele blog alleen maar kitsch. Een leugen vanuit waarheid. Nog voor we vergeten zijn veranderen we in kitsch. Als een overgang tussen ons bestaan en de vergetelheid.

Daarom!

maandag 13 december 2021

Eva, een pijp en de samenhang

 
Eva Green als Miss Peregrine, 2016

Zonder spanning is alles zinloos.

We eisen altijd consistentie. Van anderen, van onszelf. Het is het kruis van de ratio en oorzaak van alle stress, angsten. Alles moet kloppen, maar in dit leven klopt doorgaans bitter weinig. Dat is het kruis van dit leven. Waarom accepteren we niet dat de samenhang er in de grond van de zaak gewoonweg niet is. Pas als je aanvaardt dat kunt kun je harmonie voelen. Schoonheid. Kunst. Eva Green als Miss Peregrine, vrouw met pijp, wanneer je rokende vrouwen eigenlijk verafschuwd. Rokende vrouwen zijn ordinair, heb ik ooit geleerd van mijn moeder. Maar als ik naar Eva Green kijk weet ik wel beter.

zondag 12 december 2021

Vragen bij de wedstrijd


Thomas Eakins, “The Biglin-brothers racing”, 1872

Ik kan er niet omheen.

Vandaag werd Max Verstappen wereldkampioen F1. Ik zat op het puntje van mijn stoel, zowaar. Zelfs mijn vrouw juichte mee. Wat is het toch dat we daar zo blij van worden?

Ik lees dat tijdens de race zo veel is gegoogeld op “Verstappen vriendin”. Wat is het toch dat we dat allemaal willen weten? Zijn het mannen of zijn het vrouwen?

Verstappen heeft een mooie vriendin. Een goede band met zijn vader. Waarom doet hij zo zijn best, voor wie wil hij de beste zijn? Voor zijn vader? Voor zijn vriendin? En maakt dat nog wat uit?

Hoeveel mensen op de tribune zouden ooit wel eens een gedicht lezen? Hoeveel van die mensen hebben psychische problemen? En helpt zo’n zege dan een beetje?

Ik stel me veel te veel vragen. Wat wil een mens al niet weten! Verstappen zal het niet boeien. Het was een mooi moment, gistermiddag. Daar moet ik het voor vandaag maar bij laten.

zaterdag 11 december 2021

Vier voorbij

 
Monet, “De atelierboot”, 1876


Zonder blad,
Gebogen takken,
Als de zwanen,

Vier voorbij,

Schuift de winter,
In mijn snakken,
Wat geweest is,

Vier voorbij,

Naar het einde,
Tot ze knakken,
De seizoenen,

Vier voorbij,

Zal ik wachten,
Zonder hakken,
Wordt de boom,
Geveld
              in mij,

Achtereen
              of aan mijn zij,

Soms wat droevig,
Soms zelfs blij,

Hoor ik heel
                       voorzichtig krakken,

Zie ik zwanen,
Vier voorbij.



vrijdag 10 december 2021

Ballerina meisje

 


Ballerina meisje,
Dansend door het leven,
Brengt mij voor even,
Biedt mij een reisje,
Zonder te streven,
Amper geschreven,
Mompelend wijsje,
Klein paradijsje,
Ballerina meisje,
Altoos gebleven,

Ballerina meisje,
Dansend door het leven,

Dansend door het leven,
Altoos gebleven.


woensdag 8 december 2021

Voor altijd kapoentje




Dit plaatje moet op mijn blog. De lustige kapoentjes. Ineens wist ik het weer. De stukgelezen exemplaren die ik mee mocht nemen na familiebezoek in België. Jaren zestig, kleine jongen, net als de kapoentjes. Meer als een halve eeuw geleden. Geschiedenis welhaast. Mijn leven raast voorbij. En nog altijd ben ik een kapoentje.

We zouden vorige week naar de Analogues gaan, die de Beatles zouden spelen. Mooi. Maar het ging niet door. Ik zag Paul McCartney, Ringo Star, allemaal nog niet zo lang geleden. Oude mannen, net als ik. Ik weet nog dat ik foto’s van de Beatles uit de televisiegids knipte. Toen ze uit elkaar gingen plakte ik het krantenartikel in een schriftje. Ik weet nog dat ik naar de Beatles keek als de kapoentjes hierboven: als de Bietels, zo moest je worden! Jongetje. Het leven sprak van grote dromen. Maar uiteindelijk liep het anders. Als je groot bent loopt het altijd weer anders. Andere plannen krijgen altijd voorrang. Oude plannen worden vergeten. Maar toen ik bij toeval stuitte op bovenstaand plaatje van de kapoentjes, die naar de Beatles kijken, voelde ik het weer. Overbrugt zich de tijd. Is er in wezen niks veranderd. Klein jongetje. Is alles veranderd, zeg ik met spijt.

maandag 6 december 2021

Es muss sein

 
Erwin Olaf, “Im Wald, im Nebel”, 2020

Het moet zo zijn
De late roeping
Kwam ik steeds
Een stap vooruit,

Het moet zo zijn
De grote liefde
Die zich langzaam
Toch ontsluit

Het moet zo zijn
De dichter in me
Die niemand hoort
In zwak geluid

Het moet zo zijn
Zoals het zijn moet
Maakt het niemand
Nog wat uit

Als het is
Zoals het zijn moet
Interesseert het mij
Geen fluit.


zondag 5 december 2021

Duizend waarheden

 


Wat is waarheid? Er zijn duizend waarheden, telkens weer.

Wat als een altijd gewaardeerde professor uiteenzet dat corona niet bestaat, of dat vaccins vergif zijn? Wat als we gaan denken dat corona een vorm van massa-hysterie is waarin iedereen elkaar napraat. Bij de recente ophef over het gevaar van alweer een nieuwe variant schoot het toch even door me heen.

In de geschiedenis kom je het ook tegen, voortdurend en steeds meer. Historisch revisionisme, heet het dan. Vaak heeft het een negatieve connotatie vanwege de neiging tot geschiedvervalsing, zoals bij de holocaust-ontkenning. Maar wat als je dan op internet een boze Amerikaanse professor tegenkomt, docerend aan een gerenommeerde universiteit, die in feite zoiets onderschrijft? Of hooggeleerde klimaatontkenners die werken bij bekende Amerikaanse onderzoeksinstituten? Op websites als The American Thinker kom je ze allemaal tegen.

Ik heb veel gelezen over Stalin en had het idee een goed beeld te hebben van hetgeen gebeurd was onder zijn bewind. Tot ik op het werk van professor Grover Furr stuitte. Ik las een aantal jaren geleden een artikel van deze man over de Moskouse Processen, waarover ik een lemma schreef op Wikipedia. Op basis van ogenschijnlijk gedegen onderzoek constateert hij dat de beschuldigden in feite allen volledig schuldig waren aan hetgeen hen ten laste was gelegd. Furr beweerde in later werk dat alle misdaden die Stalin door historici ten laste waren gelegd falsificaties waren die alleen tot doel hadden de algemene Westerse visie te bekrachtigen. Zo weerlegde later ook de stelling dat de Russen een bloedbad onder officieren hadden aangericht in Katyn en durfde hij de Stelling aan dat Stalin voor geen enkele moord schuldig kon worden gehouden. Hij weerlegde op basis van grondig archiefonderzoek elke beschuldiging aan diens adres gemaakt in de werken van Richard Overy en Stephen Kotkin, die ik eerder had gelezen, met verbazing maar zonder ongeloof.

En dan komt ene professor Furr. Als zijn boeken staan op bol.com. Soms duizelt het me gewoon tussen de oren. Dit is meer dan een mens kan hebben. Het verwart en ik heb besloten dat het onwenselijk is. Ik houd het er maar op dat mensen als Furr er enkel op uit zijn een eigen afwijkende mening neer te zetten, vanuit een innerlijke behoefte alles te willen falsificeren. Altijd denken dat er een dubbele agenda is. Niks te willen geloven wat iedereen aanvaardt. Vanuit een schema van wantrouwen, uiteindelijk allemaal vanuit ervaringen in hun persoonlijk leven. Ik weet verder niks van Furr. Wat zou ik hem graag eerst eens in de therapiekamer willen hebben.

Het is de pest van deze tijd. Dat durf ik te zeggen. Er zijn duizend waarheden, telkens weer. En dat is meer dan een mens kan hebben. Voor mij eigen gemoedsrust houd ik het er maar op dat al die “revisionisten” waarschijnlijk een beetje ziek zijn. Maar zeker weten doe je dat nooit!

zaterdag 4 december 2021

Stalin als mens

 


Ook Stalin was gewoon mens, net als wij allemaal. Net als Hitler. Net als Lenin. Soms wordt dat vergeten. Soms worden bepaalde figuren te zeer gedemoniseerd om ze nog als mens te zien. Maar alleen door ze als mens te zien kun je ze begrijpen. Wie miljoenen laat vermoorden hoeft niet noodzakelijk een tig keer slechte inborst te hebben dan de enkeling die in koele bloede zijn buurman vermoord. Monsters bestaan alleen in de ogen van anderen.

Ik zag de film over de laatste dagen van Stalin. Nu heb ik ook het boek, van Joshua Rubenstein. Je weet hoe het afloopt, maar het verveelt nooit. Vooral niet omdat je in deze dagen, deze bladzijdes, een stukje van de mens kunt zien. Misschien is dat wel wat ik altijd gezocht heb in al die boeken die ik over Stalin heb gelezen. Iedereen is mens. En toch gebeurt het.

Soms denk ik erover een boek te schrijven. Een boek over coryfeeën uit de wereldgeschiedenis die postuum bij mij in therapie komen. Stalin, Lenin, Hitler. Het potentiële rijtje is eindeloos. Misschien doe ik dat nog wel eens. Ernaast durven staan. Met begrip en mededogen, zonder veroordeling. Voor het moment doe ik nog voorwerk. Lees ik over de dood van Stalin. Kijk ik naar zijn foto’s. Als mens.




vrijdag 3 december 2021

Verschijningen van Lenin

 
Dali, “Zes verschijningen van Lenin op de piano”, 1931, 114 x 146 cm, Center Pompidou 

Solzjenitsyn is een groot schrijver. Hij verdient betere Nederlandse vertalingen. Ik kocht Im Ersten Kreis in het Duits, ik herlees Lenin in Zürich in het Engels.

Lenin in Zürich is een buitengewoon boek, dat op een of andere manier aan het Nederlandse lezerspubliek is ontsnapt. Solzjenitsyn kruipt in de huid van de revolutionaire leider in de voor-revolutionaire tijd. Beschrijft hem van binnenuit, zoals hij hem als schrijver voelt. Als mens, op een beslissend moment op zijn leven, als hij met zijn moeder een ei eet in de trein, hoe zijn vrouw een beetje bang van hem is. Dat geeft een beter beeld dan de feiten. Hij probeerde indertijd het beeld te nuanceren van de grote communistische leider, waarvan in de jaren zestig-zeventig niet alleen nog standbeelden stonden in alle Oost-Europese landen, maar waarmee ook progressieve jongeren wegliepen. Waaronder ik. Mijn eerste lezing van het boek, rond 1980, stelde mijn beeld bij. Net op tijd.

Nu, ruim veertig jaar later, lees ik het boek opnieuw. Deze keer stelt Solzjenitsyn een ander beeld bij, van de duivelse dictator, zoals dat na de val van het communisme sterk is ontstaan. Sommigen noemen Lenin en Stalin nog steeds in één naam, tegenwoordig in het negatieve, wel te verstaan. Die mensen zouden Lenin in Zürich moeten lezen, om het beeld te nuanceren. Dichterbij komen. Zijn gedrevenheid voelen, zoals die mij veertig jaar geleden al aansprak. En vooral: zijn oprechte geloof in de zaak, die hij een goede zaak achtte. Dat de geschiedenis anders zou oordelen kon hij toen nog niet weten. Ook ik ben mijn geloof al lang verloren. Maar mijn geloof in de mens Lenin is nog altijd niet weg. Dat merk ik bij bij het lezen van Solzjenitsyn. Wie leest hem nog? Wie begrijpt er nog een beetje van Lenin?

donderdag 2 december 2021

Uitwisseling van motieven

 
Santiago Rusiñol, “In de slaapkamer”, 1890-1891


Zolang je jong bent, en de compositie van je leven pas bij de eerste maten is, kun je die verder samen schrijven en de motieven uitwisselen <…>, maar ontmoet je elkaar op oudere leeftijd, dan is de compositie min of meer gesloten, en elk woord, elk voorwerp betekent in de compositie van de een iets anders dan in de compositie van de ander. (Milan Kundera)

Als je lang bij elkaar bent, zo is mijn ervaring, hoef je helemaal niet aan eenzelfde compositie te bouwen. Misschien is dat zelfs onmogelijk. Belangrijk is dat je de compositie van de ander herkent en waardeert, in elk geval tot op zekere hoogte. Dat je het kunt laten, dat het je op een gegeven moment zelfs een goed gevoel kan geven, waar je de klanken in het begin nog niet zo wist te waarderen. Dat is het!

Met het tweede deel van het citaat ben ik het volmondig een. Goed verhoede! Daar waag ik niet me meer aan!

woensdag 1 december 2021

De dappere Josephine


 

Josephine ca. 1930


Josephine Baker wordt bijgezet in het Pantheon, in Parijs wel te verstaan. Als eerste gekleurde vrouw. In elk geval symbolisch, naar ik begrijp.

Als kind hoorde ik al van Josephine Baker. Dat ze zoveel weeskinderen had en op oudere leeftijd nog steeds optrad, halfnaakt, als dansers. Ik wist ook van dat beentje kruisen. In mijn beleving werd er in de kringen van mijn ouders allemaal wat lacherig over gesproken. Veel schoonheid was er ook niet meer over in die tijd. Maar respect proefde ik weinig. In die tijd hadden ze het nog wel eens over zwarten. Ik had oude Sjors en Sjimmie’s en las De lustige kapoentjes, die ik kreeg van mijn grote Belgische neven uit Achel, die later de vitrinekast zoek maakten.

Inmiddels weet ik dat meer respect op zijn plek zou zijn geweest. Omdat ze dapper was. Ik voel een zekere afkeer van de wereld waarin mijn ouders in die tijd, eind jaren zestig, hun meningen op die ellendige rokersfeestjes te berde brachten. Zonder ooit ook maar een beetje dapper te zijn geweest. Het is niet alles nostalgie in mijn leven. Soms moet ik nog net wat verder terug. Naar de tijd van de trotse Josephine, nog voordat mijn ouders en dat ellendige bekrompen kleine kutdorpje werden geboren. Blij dat ik er weg ben! Dan heb ik dat ook eens gezegd!