 |
| Dali, “Zes verschijningen van Lenin op de piano”, 1931, 114 x 146 cm, Center Pompidou |
Solzjenitsyn is een groot schrijver. Hij verdient betere Nederlandse vertalingen. Ik kocht Im Ersten Kreis in het Duits, ik herlees Lenin in Zürich in het Engels.
Lenin in Zürich is een buitengewoon boek, dat op een of andere manier aan het Nederlandse lezerspubliek is ontsnapt. Solzjenitsyn kruipt in de huid van de revolutionaire leider in de voor-revolutionaire tijd. Beschrijft hem van binnenuit, zoals hij hem als schrijver voelt. Als mens, op een beslissend moment op zijn leven, als hij met zijn moeder een ei eet in de trein, hoe zijn vrouw een beetje bang van hem is. Dat geeft een beter beeld dan de feiten. Hij probeerde indertijd het beeld te nuanceren van de grote communistische leider, waarvan in de jaren zestig-zeventig niet alleen nog standbeelden stonden in alle Oost-Europese landen, maar waarmee ook progressieve jongeren wegliepen. Waaronder ik. Mijn eerste lezing van het boek, rond 1980, stelde mijn beeld bij. Net op tijd.
Nu, ruim veertig jaar later, lees ik het boek opnieuw. Deze keer stelt Solzjenitsyn een ander beeld bij, van de duivelse dictator, zoals dat na de val van het communisme sterk is ontstaan. Sommigen noemen Lenin en Stalin nog steeds in één naam, tegenwoordig in het negatieve, wel te verstaan. Die mensen zouden Lenin in Zürich moeten lezen, om het beeld te nuanceren. Dichterbij komen. Zijn gedrevenheid voelen, zoals die mij veertig jaar geleden al aansprak. En vooral: zijn oprechte geloof in de zaak, die hij een goede zaak achtte. Dat de geschiedenis anders zou oordelen kon hij toen nog niet weten. Ook ik ben mijn geloof al lang verloren. Maar mijn geloof in de mens Lenin is nog altijd niet weg. Dat merk ik bij bij het lezen van Solzjenitsyn. Wie leest hem nog? Wie begrijpt er nog een beetje van Lenin?
