Labels

woensdag 19 februari 2025

Omdat schoonheid…


      

Uit een Louis Vuiton-reportage, voor Vogue, “L’invitation au voyage”, door Inez & Vinoodh.

Omdat ik soms niet weet hoe schoonheid te definiëren.

Omdat ik soms niet weet hoe kunst te definiëren.

Omdat het allemaal door elkaar begint te lopen.

Omdat het evenwicht in gedrang komt.

Honderd-en-een redenen. 

Omdat het niet goed voelt.

Omdat het beter voelt.

Omdat schoonheid blijvend is.

Opdat schoonheid moet blijven.


G




zondag 16 februari 2025

In rede gebroken

 
Lina Scheynius, zonder titel


De rede lijkt gebroken,
En alle mensen zwijgen,
Een vogel stopt met fluiten,
De deur klapt zachtjes dicht,

De rede lijkt gebroken,
De wolken zullen wijken,
De zon heeft niet geschenen,
Een raampje remt het licht,

De rede lijkt gebroken,
Tussen de sneeuwhaas en zijn vlucht,
Tussen de muizen en de spouwen,
Tussen het woord en een gedicht,

In de angst voor het verdwijnen,
In verdriet om wat er komt,
In het donker van de kelder,
In de meerderheid gezwicht.


vrijdag 14 februari 2025

Gedicht in proza

 
Heinrich Gogarten, “Winteravond in Hamburg”, 1892

Nog maar een keer Toergenjev dan. Als een gedicht in proza. Omdat ik het niet beter kan:

Het was een witte winter met de wrede stilte van wolkenloze vorst, met dikke, knarsende sneeuw, roze rijp op de bomen, een bleek smaragdgroene hemel, rookmutsen boven de schoorstenen, damp die naar buiten wolkje zodra ergens een deur openging, frisse gezichten in de bijtende kou en de jachtige draf van verkleumde paarden. De januaridag liep al ten einde; de avondkleden perste de roerloze lucht nog sterker samen en de bloedrode zonsondergang vervaagde vlug.

Gelukkig heb ik mijn boeken nog! Omdat de wereld er niet beter op wordt!

woensdag 12 februari 2025

Zijde zwart

 
Thérèse Schwartze, “Portret van Lizzy Ansingh”, 1902 

Zijde zwart
Een zware gedachte
Brengt zwakjes wat licht
In mijn zware gedachten
Brengt zwakjes zekerheid
Die ik zelden verwachte
In mijn zwakke gedachten
In mijn zware verwachten
Zoals de zeven zijden 
                               inzicht brachten
Die ik eerder nog 
                                   zo vaak verachtte.


maandag 10 februari 2025

Sombere dag, mooie foto

 
Saint-Tropez, 1968


Omdat het vandaag zo’n sombere dag was, deze foto, van Brigitte natuurlijk, om me een klein beetje op te vrolijker.n. Om me te herinneren hoe mooi het leven oma kan zijn. Als je het niet voelt moet je het creëren. Zoals God ooit de vrouw creëerde. Om ons af te leiden van de dood. En van de grauwe dagen in ons leven.

Sombere dag. Mooie foto. Meer ga ik niet schrijven vandaag.


zondag 9 februari 2025

Wimke’s klein memoriam

 
Tegen Volendam, 12 augustus 1967. Wim zit rechts-beneden. Ik herken nog Schmidt
Hansen, Peter Kemper, Pim Doesburg, Willy van der Kuijlen, Daan Schrijvers
(de enige met wie Wim later nog contact bleef houden). Allemaal zijn ze dood intussen.

Wim van den Dungen is dood. Toen ik als jongetje begon te voetballen was hij de trots van het dorp: Wimke voetbalde bij PSV! Wimke zeiden ze toen, want groot is hij nooit geweest. Na zijn profcarrière heb ik zelf nog even met hem gevoetbald. En getennist. Toen was je met veertig al ontzettend oud als sporter. Maar Wim was nog altijd beter dan de rest.

Soms ging hij in de jaren tachtig nog naar PSV kijken. Hij mocht voor niks binnen, zonder een ereplaats te krijgen. Alleen een enkele suppoost herkende hem nog, zei hij, en die stak dan zijn vinger op: “Hé Wimke”. Voor Wim was dat genoeg.

Wim die vond dat Cruijff Van Beveren en Van der Kuilen op een nare manier geflikt had. Sommige mensen vinden dat offers nodig zijn. Niet altijd de aardigste mensen. Wim was niet zo.

Maar toch, het voetbalveld kon hij soms anders zijn. Dominanter. Bepalend. Stopper-spil stond hij, zo noemde wij dat toen. Hij rookte als een ketter, ook in de rust, wat mij met mijn cara stoorde. Maar je zei niks, niet tegen Wim. Ook in de kantine walmde het mistig van de rook. Niet alles verandert ten slechte. Tenminste voor mij. Voor Wim weet ik het niet. Zijn laatste jaren waren niet zijn beste.

Ik vertelde het mijn moeder die met Wim gewerkt heeft en hem goed kende. “Och wat jammer”, zei ze, “Ik heb pas nog aan hem zitten denken: die zou ik nog wel een keer tegen willen komen, Wim was altijd zo aardig, hij leek altijd blij je te zien”. Wim was een bescheiden jongen. Maar ook die gaan dood. Net als de mensen die vinden dat er geofferd moet worden. Net als iedereen. Hij scoorde ooit tegen Real Madrid, in Bernabeu. Kleine jongetjes dromen ervan. Voor God en de wereld maakt het allemaal niet uit…




Uit het interview “Een stuiver tussen de guldens” in 1-0, 1971

vrijdag 7 februari 2025

Kiezen en de angst

 
Peter Ilsted, “Interieur met rode sjaal”, 1913

Waarom is het zo moeilijk beslissingen te nemen?

Kiezen is moeilijk. Wanneer we een keuze maken sluiten we tegelijkertijd een heleboel mogelijkheden uit. Bij het kiezen van een partner, een carrièrepad, een opleiding, zien we af van alle andere mogelijkheden.hoe meer we tegen grenzen aanlopen, hoe meer we de mythe moeten loslaten dat we uitzonderlijk zijn, alles kunnen, nooit zullen sterven, en immuun zijn voor biologische wetten. Dat zegt Irvine Yalom. Heidegger definieerde de dood als de onmogelijkheid van verdere mogelijkheden. Beslissingen is misschien daarom wel zo moeilijk omdat het ons voert naar het domein van de eindigheid en de grondeloosheid, twee gebieden die omgeven zijn van existentiële angst. 

De dood is een toestand waarin geen verandering meer mogelijk is. 

Alles is vergankelijk en alternatieven sluiten elkaar uit.

woensdag 5 februari 2025

Generaties en waarheid

 


‘Wel, hier lig ik, aan de voet van een hooischelf… Het piepkleine plekje dat ik inneem is zo miniem vergeleken bij de rest van de ruimte waar ik niet ben en waar ik geen rol speel; en het stukje tijd waarin ik leef is zo nietig vergeleken met de eeuwigheid waarin ik er niet was en niet zal zijn… Maar in dit atoom, in dit mathematisch puntje circuleert bloed, werken hersenen, ontstaan ook nog verlangens… Wat een dwaasheid! Wat een onzin!’
‘Mag ik erop wijzen dat wat je daar zegt voor alle mensen geldt…’
‘Je hebt gelijk. Ik bedoel dat zij, mijn ouders, dus bezig zijn en zich niet druk maken om hun eigen nietigheid, het vliegt ze niet naar de keel… Ik daarentegen… Ik voel alleen maar verveling en woede.’

Ik lees “Vaders en zonen” anders dan veertig jaar geleden. Ik ben niet meer voortdurend verliefd, zoals ik toen was, zoals Toergenjev zijn hele leven was. Ik heb cliënten met doodsangst, die de grote, overweldigende en angstaanjagende waarheid nauwelijks aankunnen. Ik ben anders. De ene generatie is de andere niet. En toch ben ik dezelfde. Tot in de eeuwigheid. Toergenjev is een groot schrijver. Toen, en nog steeds.

Alles is waar…

maandag 3 februari 2025

Doen alsof

 
Baccio Maria Bacci, “Namiddag in Fiesole” (detail),1926-29.

Ik doe 
maar 
alsof
Maar ik heb 
mezelf 
wel door
Toch doe ik 
bij voortduring
Alsof ik het 
allemaal 
niet 
hoor




zaterdag 1 februari 2025

Mooi lezen

 


Mooi lezen,
Mooi mag je wezen,
Mooi mag je lezen,
Mooie synthese,

Leidt ons af 
                                           van de dood die we vrezen,
Al wat er mooi is,
Al wat we lezen.



donderdag 30 januari 2025

Claudia

 
Claudia, jaren zeventig

Soms moet je na het werk even afschakelen. Ik kijk naar “De slimste mens”.

Philip Freriks was een beetje verliefd op Claudia Cardinale, bekende hij met enige schroom. In Parijs zat hij een keer bijna naast haar in een restaurant, maar zijn vrouw was erbij. ‘Kom niet aan mijn Claudia’, zei hij tegen Maarten van Rossum, die niet geïnteresseerd is in dit soort schoonheid. Ik ben geïnteresseerd in alle schoonheid. Dus ook In Claudia, als is het maar omdat mijn vader een beetje verliefd was op Sophia, waarmee alles weer bij elkaar komt.

Ik blijf mezelf herhalen…

Een mooiere foto is er niet!

dinsdag 28 januari 2025

Verbale boodschappen

 
Anne Magill, “by The river”, 1962

Timothy Snyders was op televisie, in Buitenhof. Dat wil ik nog even zien zei ik tegen mijn vrouw, die voorstelde om te gaan wandelen.

Ik heb een paar maanden geleden “Bloedlanden” gelezen, voor de tweede keer, waarin Snyder niet alleen een indrukwekkend historisch relaas geeft, maar ook een hele krachtige analyse, van hoe het werkt op de wereld, met ons mensen, en hoe het zich telkens weer zal herhalen. Zonder dat we kunnen weten hoe.

Snyders visie kwam in het interview veel minder indrukwekkend over dan in zijn boeken. Ik probeerde dat aan mijn vrouw uit te leggen, vertelde over daders, die zich slachtoffer voelden, maar merkte dat het ook mij niet lukte. Het voelde als een mening als van zovelen. Eigenlijk voelde het helemaal niet.

Je kunt maar beter een boek lezen en verder je mond houden. Hooguit het boek prijzen in de hoop dat ook anderen het gaan lezen. Dat schiet niet op maar is het enige dat werkt. Verbale boodschappen zijn bedoelde voor een een-op-een relatie. Grote woorden blijven altijd aan de oppervlakte. Maar zullen het ermee moeten doen. Het zijn er te weinig die nog regelmatig een boek lezen.

Hadden we maar gaan wandelen…

zondag 26 januari 2025

Misschien ook niet

 
Georg Schrimpf, “Mädchen am Fenster”, 1935

Op een dag
Werd het anders,
Misschien wel beter
Misschien ook niet,
Wat liefde ooit was
Maakte plaats voor wat anders,
Misschien wel beter,
Misschien ook niet,
Ik stond in de drukte
Ik voelde de liefde
Misschien ietsje beter,
Misschien ook weer niet,
Maar de wind blies me verder
Tot waar ik nu ben gekomen,
En misschien is het beter,
Maar misschien ook weer niet,

Nu de wind is gaan liggen,
Maar heel soms ook weer niet.

vrijdag 24 januari 2025

Bomen in het bos

 


Ik herlees Toergenjevs “Vaders en zonen”.

Anna Sergejevna zweeg even: ‘Hebt u dan geen greintje gevoel voor kunst?’ Vroeg ze, en ze leunde met haar elleboog op de tafel, waarmee ze haar gezicht dichter bij dat van Bazarov bracht. ‘Hoe kunt u daar nu buiten?’
‘Waar is kunst dan wel voor nodig, als ik vragen mag?’
‘Alleen al om mensen te kunnen begrijpen en bestuderen.’
Bazarov lachte spottend. ‘Ten eerste is daar de levenservaring voor, en ten tweede kan ik u vertellen dat het bestuderen van individuele personen niet de moeite waard is. Alle mensen lijken op elkaar, zowel naar lichaam als naar geest; ieder van ons heeft hersenen, een milt en een hart, onze longen zijn op eenzelfde manier gebouwd; en ook de zogenaamde geestelijke eigenschappen zijn bij iedereen gelijk: kleine variaties betekenen niets. Één exemplaar volstaat om een uitspraak te doen over alle anderen. Mensen zijn als bomen in het bos: geen botanicus gaat zich met elke afzonderlijke berk bezighouden.’

Een psycholoog is geen botanicus, denk ik dan. En toch stemt het tot nadenken…

woensdag 22 januari 2025

Perspectief verschuiving




De term peripeteia komt uit het Grieks en betekent zoiets als ‘plotse verandering’, een plotse verandering van perspectief, van een situatie of van een persoon, op basis van nieuwe informatie, een ontdekking, klein of groot. Aristoteles gebruikte de term al in zijn theorieën over het schrijven van een goed drama, voor het plot van een tragedie.

We zitten zo vast in beelden, gedachtes, in onze dagelijkse kijk op dingen, op mensen, dat we ons vaak niks anders kunnen voorstellen. Tot het moment dat het perspectief zich verplaatst. Trump doet zoiets. Alleen is ons leven geen toneelstuk. We kunnen de televisie niet gewoon weer uitzetten en denken dat het maar een spel is. En toch is dat een beetje wat we doen. Ook ik!


zondag 19 januari 2025

Even mooi

 
Thérèse Schwartze, “Drie meisjes uit het Amsterdamse Burgerweeshuis “, 1885

Soms
Zijn mensen mooi,
Niet om wat ze zeggen,
Niet om wat ze doen,
Maar gewoon
Zoals ze zijn,

Soms
Kan ik zo kijken,
Ben ik mild
En zachtmoedig,
Ook al voelt het
Een beetje klef
En wat gekunsteld,

Soms
Ben ik optimistisch,

Soms valt het allemaal niet mee.




vrijdag 17 januari 2025

Mist

 
St. Petersburg, 1908

Mist,
Volle mist
Vindt iets vastigs
In de vaagheid
        van mijn leven,
Door de traagheid 
      van verleden,
Van haar laagheid
         soms verheven,
Voor de snelheid
       en het zweven,
Voorbij mijn angsten
    en het beven

Is onzekerheid gebleven

In de vaagheid
       van mijn leven

Volle mist
            van mijn verleden

Zoekt iets vastigs
         voor het heden.


woensdag 15 januari 2025

Geen Lenin


Lenin en Kroepskaja, 1918

Ik zag Maarten van Rossum op tv. Hij becommentarieerde uitspraken van Trump over Groenland en het Panamakanaal. Hij noemde het leuterpraat. Eerder zei hij ook al dat Poetin de Oekraïne niet zou binnenvallen. En nog steeds maakt hij dezelfde fout: hij begrijpt niet dat de nieuwe leiders niet meer denken in onze oude logica.

Dit heeft zijn weerga niet, dit is een wonder in de geschiedenis, dit is een openbaring die zich met kracht in het kreupelhout, in de sleur van het alledaagse leven heeft gestort, zonder acht te slaan op zijn ontwikkeling. Dat schreef Pasternak over de Russische Revolutie. Maar Trump is geen Lenin. Ik probeer het te begrijpen. Alsof ik hem in therapie heb. Ik houd mijn hart vast.

maandag 13 januari 2025

Olga gravin Von Hohenfelsen

 

Olga Paley (1865-1929), later gravin Von Hohenfelsen, werd geboren en groeide op in Sint-Petersburg. In 1884 huwde ze een Duits-Baltische grootgrondbezitter, maar in de jaren 1890 kreeg ze een verhouding met grootvorst Paul, jongste zoon van de in 1882 vermoordde tsaar Alexander II, die eveneens getrouwd was. In 1897 legen ze een buitenechtelijke zoon, hetgeen tot een groot schandaal leidde. Tsaar Nicolaas II vond dat hij een voorbeeld moest stellen en verbande Paul uit Rusland. Olga en Paul vestigde zich uiteindelijk in Parijs, waar ze nog twee dochters kregen. Ze kochten er een luxueus huis, waar Olga voortuderend soirees organiseerde, waar ‘tout Paris’ aanwezig was. Ze was typerend voor de buitenissig luxueuze en geaffecteerde levensstijl van de Beau Monde tijdens de Belle Époque, een periode die herleeft in de werken van Marcel Proust, mij zo lief, en daarom ook een beetje in mijn gedachten.

Helen Rappaport beschrijft Olga in haar boek “De Romanovs na de val” op basis van haar dagboeken, die nu in de archieven in Moskou liggen. Die dagboeken lijken op een eindeloze catalogus van zelfverwerkelijking, van haar kleding, en haar kapper, meerdere keren per week, aan parfum van Roger & Gallet en Houbigant, aan schoonheidsproducten van Guirlain, ze kende de beste winkels in de Rue de la Paix al voordat ze Paul ontmoette, uit de tijd dat ze haar eerste man Erich von Pistohlkors vergezelde op diens buitenlandse reizen, ze kwam regelmatig bij Paquin, wiens japonnen 5000-6000 franc kosten, en was een trouwe klant bij Charles Worth, een paar deuren bij Cartier. Omdat Olga te bang was dat ze te dik werd voor haar prachtige, dure japonnen, at ze niet mee aan tafel, maar nam ze tussendoor zelf kleinere hapjes.het was de moeite waard voor de triomf die ze beleefde tijdens het Hongaarse gekostumeerd bal van Madame Yturbe, waar ze een en al luxe uitstraalde; een jurk van Worth, afgezet met rijen van parels, een tiara van Cartier met peervormige diamanten, een imposante bontmuts is huzarenstijl met een corsage van diamanten en parels van Cartier, en een bijpassende bontmantel. Olga’s kapels voor de gelegenheid kostte 9950 franc (ongeveer 700 dollar) bij kapper Savary. De fotograaf Boissonas & Taponier maakte bovenstaande foto van haar die overal circuleerde en was een baken van mode in de Belle Époque op haar hoogtepunt. Die foto mag in mijn blog niet ontbreken. Ik heb gezocht naar de sieraden die ze op de foto draagt, maar niet gevonden. Wel twee andere van haar Cartier-corsages, die in 2009 bij Sotheby’s werden geveild voor zo’n twee ton per stuk. Als ik het had kunnen betalen had ik er wel eentje willen hebben.


      





zaterdag 11 januari 2025

Niet voortdurend

 


In mijn vorige blog schreef ik nog wat ongecontroleerd, vandaag heb ik wat meer rust.

Ik kijk naar een oude foto. Ooit was de wereld eenvoudig en mooi. Zelfs met alle ellende van de twintigste eeuw.

Er lijkt zich iets te ontwikkelen van een andere orde, die we nog niet kunnen doorgronden. Wat daarbij beangstigd is dat veel mensen die tegenwoordig de touwtjes in handen hebben psychisch niet heel gezond lijken. In elk geval niet in oude termen, ook hier. We hebben het eerder gezien. 

De twintigste was erg, ik hou mijn hart vast voor de eenentwintigste.

Maar gelukkig niet voortdurend! Wat een mooie foto!


donderdag 9 januari 2025

Cohesie en angst

 
Paul Fischer, “Twee vrouwen, Ved Stranden, Kopenhagen, schuilen voor
de regen”,. Op de achtergrond de Christiansburg Slotkerk, 1900-1910 

Het gaat er niet om wat ik vind, maar om wat ik waarneem. Laat ik daar veiligheidshalve maar mee beginnen.

Ik zag een nieuwsitem over Elon Musk en wist niet wat ik hoorde. Dat heb ik soms ook als psycholoog, maar je laat het niet merken. Altijd blijven waarnemen, altijd blijven observeren, zonder oordeel.

Toen ik klein was en op de lagere school zat, zaten en enkele kinderen op school van Spaanse gastarbeiders en een paar Molukse kinderen. Niemand nam daar maar op enigerlei manier aanstoot aan. Het waren er maar een paar, ze waren van harte welkom.

Het aantal allochtonen in Nederland neemt nog steeds toe. Overal in Europa trouwens Iedereen weet dat. Dat is wat we waarnemen. Het lijkt alsof ze steeds minder welkom zijn. 

Soms daagt er ineens een soort van beginnend inzicht, eigenlijk te diep om zo kort uit te leggen. Evolutionair, antropologisch. Daar moet je het zoeken.

Mensen zijn sociale dieren, van oudsher leven we in groepen. Om het leven in een groep een beetje goed te laten verlopen hebben we regels ingevoerd. Maar wat nog meer nodig is dan regels is een bepaalde vorm van sociale cohesie. Een wij-gevoel, deel uitmaken van de groep. Anders komt er angst. Dat is een psychologische waarheid. Er is niks aan te doen. We zullen ermee moeten dealen, maar dat lukt niet iedereen. Populisten maken spelen daarop in.

Ik ben maar een simpele psycholoog. Ik neem waar, ik kan er allemaal niks aan veranderen. 

dinsdag 7 januari 2025

Stokt het stromen

 
William Orpen, “Window in London Steet”, 1901

De snelheid 
                                  van het water,
Het stromen 
                              van de tijd,
Naar de eindeloze zeeën,
Die verdwijnen voor bereikt,
Die verslinden in verdwijnen,
Die verloren achterblijft,
Raakt mijn vroeger aan het later
Raak ik mijn gevoelens kwijt,
In de snelheid 
                                 van het water
In het stromen 
                              van de tijd.

In de snelheid van het water
Stokt het stromen 
                             van de tijd.


zondag 5 januari 2025

Niet eerlijk

 
Jane Fonda in “Tall Girl”, haar debuutfilm uit 1960

Schoonheid leidt af van de dood, schreef ik al eens. Waar geen schoonheid is, is de dood.

Jane Fonda (1937) debuteerde als filmactrice in “Tall Girl”, de verfilming van een Broadway-komedie waarin ze dezelfde rol vertolkte. Ze speelde een naïef college-meisje dat het leven op een campus beschouwde als een huwelijksmarkt. De film, die ik overigens nooit gezien heb, werd geen succes. 

Jane zou later verre van een naïeve vrouw worden. Als kind van een beroemde ouder eis je je plek op! Ik heb dat nooit zo sterk gedaan. Toen “Tall Girl” uitkwam was ikzelf nog maar een baby. Mijn ouders waren buiten het dorp waar ze woonden ternauwernood bekend. Je moet je plek kennen, was het motto. 

Jane en ik zijn nooit bij elkaar gekomen, hoe mooi ze ook altijd geweest is. Tot op de dag van vandaag. Ze is op een haar na zo oud als mijn moeder, maar sommige levens kun je niet vergelijken. Sommige foto’s ook niet. Soms is het makkelijk om je goed te laten horen. Het is niet alles eerlijk verdeeld in de wereld.


Jane op het filmfestival te Cannes in 2024, het kan nog wel even door

vrijdag 3 januari 2025

Alma en de tijdsgeest

 
Alma Mahler-Werfel, ca. 1908

Alma Mahler gold lang als een prototype van de nieuwe vrouw, iemand die nieuwe manieren zocht om vrouw te kunnen zijn, meer dan alleen maar de vrouw van, ook al heette die Mahler.

Uit Alma’s dagboeken weten we dat ze vaak aan seks dacht: 
“Waarom ben ik zo grenzeloos wulps? Ik verlang naar verkrachting - wie het ook moge zijn”.
Ik deze tijd kun je daar als vrouw niet meer mee aankomen, tenminste als je voor geëmancipeerd wil doorgaan. In haar eigen tijd kon je er trouwens ook niet mee aankomen, maar toch… Het geeft te denken over de mate waarin de tijdsgeest onze opvattingen bepaald. En hoe er wordt omgegaan met mensen die zich niet willen voegen naar die tijdsgeest. Als er iets van alle tijden is, dan is het dat wel.

Als we iets zouden moeten veroordelen, dan is het wel ‘het veroordelen’ zelf. Een paar uitzonderingen daargelaten natuurlijk.

woensdag 1 januari 2025

Een jaar is een jaar


Vilhelm Hammershøi, “Interieur met spiegel”, 1907


Een jaar
               is een jaar,
Balans van verwachting,
                                       je verwacht geen verdriet,

Een jaar
                is een jaar,
   Denk dan ook aan mijn moeder
                                    die het niet meer zo ziet,

Een jaar 
               is een jaar,
Balans van verwachting,

                                     Maar soms ook weer niet.



Gelukkig nieuwjaar