 |
| Foto Dora Maar |
Van alle emoties komt schaamte bij de psycholoog wel het minst ter sprake. Dat merk ik elke keer weer. Logisch natuurlijk, want dat waarover we schaamte voelen willen we per definitie verhullen. Dat gaat al terug tot Adam en Eva. Weten dat je zondig bent. Bang zijn voor het oordeel van de ander. Zelfs voor het oordeel van de psycholoog, ook al zal die het niet uitspreken. Schaamte is erger als schuld, in elk geval als het uitkomt. Nooit mag het uitkomen. Zelfs niet voor God. Ik merk dit soms in de behandelkamer. Hoe dichtbij je ook komt, sommige zaken kom je niet te weten.
Durf ik hier voluit te schrijven over zaken in mijn leven waarvoor ik mij schaam? Over sommige dingen heb ik al geschreven. Over sommige niet. Ik geloof dat het Harry Mulisch was die sprak over de retrovisie, waarmee je terug kunt kijken in de tijd, iemand met terugwerkende kracht kunt volgen, tot in alle donkere hokjes van zijn bestaan. Verder van het paradijs kunnen we niet geraken. Laten we hopen dat het nooit zover komt.
