 |
| Judith Leyster, “Het voorste” of “Man die een vrouw geld aanbiedt”, 1631, 30,8 x 24,2 cm, Mauritshuis Den Haag |
“Het voorstel” van Judith Leyster is een van de meest intrigerende schilderijen uit de zeventiende eeuw.
Een vrouw zit voorovergebogen, bij het licht van een olielamp te naaien. Achter haar staat een man in winterse kleding, met een dikke bontmuts op het hoofd. Hij buigt zich over haar heen, houdt zijn linkerhand tegen haar schouder en biedt haar geld aan. De vrouw kijkt echter niet op en werkt stug door.
Leyster legt de symboliek er duimendik bovenop. Naaiwerk stond in de zeventiende eeuw voor deugdzaamheid. De eenvoudige en zedige, alles bedekkende kleiding van de vrouw onderstreept dat. Onder de voeten van de vrouw staat een stofje dat net als in Vermeers Het Melkmeisje toentertijd gold als een visuele code voor de huwelijkse status van de afgebeelde vrouw. Ze zit vol in het licht waar de man meer obscuur achter haar blijft, hetgeen oneerbare bedoelingen kan suggereren.
Over de betekenis van het schilderij is veel gespeculeerd. Zoveel dat de titel van het schilderij op enig moment werd veranderd naar het neutrale “Man die een vrouw geld aanbiedt”. Soms wordt gesproken van een aanzoek, soms van een oneerbaar voorstel, hetgeen in die tijd wel vaker vergezeld ging met het aanbieden van geld. Maar het meisje blijft altijd eerzaam, in welke uitleg ook.
Ik denk echter dat al deze interpretaties te makkelijk voorbij gaan aan het feit dat Leyster een vrouw was. Ik zoek naar een vrouwelijke worsteling.innerlijke onrust, die contrasteert met de uiterlijke eenvoud. Ik zie een vrouw in diepe gedachten. De man achter haar komt klaarblijkelijk van verre oorden, koudere oorden, gezien zijn warme en ongewone kleding. Dikke bontmutsen maar ook van die dikke leren jassen werden in Holland niet gedragen. Die man moet teruggekomen zijn voor de dame, die intussen getrouwd is, hij laat zien dat hij in goede doen is geraakt. De jonge vrouw zit vol twijfel. Ooit hield ze van deze man, maar haar familie had haar voor een ander voorbestemd omdat hij niet genoeg vermogen bezat. Met een gebroken hart vertrok de man, naar het noorden, maar nu gaat het hem goed en voelt hij zich zelfverzekerd genoeg om terug te keren, het toch alsnog een keer te proberen. Het meisje zal er gezien haar deugdzaamheid niet op in gaan, maar je ziet het hartezeer, het trieste lot van de vele uitgehuwelijkte dames in die tijd.
Zou dat ook niet een interpretatie kunnen zijn? Een vrouwelijke interpretatie? Of anders wellicht voer voor een roman? Die zou ik prima kunnen schrijven. Daar hoef je geen vrouw voor te zijn.
