Tien centimeter

 

Toevallige associatie.

Foto uit 1921, honderd jaar geleden. Lange benen, korte benen. De badkleding in Engeland mocht niet meer dan tien centimeter boven de knie. Anders kreeg je een boete. En geen mens die die boete voor je betaalde! Tijden veranderen.

De Noorse beachvolleybalsters willen grotere sportbroekjes aan en kregen een boete. Tijden veranderen. Natuurlijk, als ze willen mag het weer maximaal tien centimeter boven de knie. Als we maar niet opnieuw gaan meten. 

Wat moet ik er verder van zeggen? De ene associatie is de andere niet. Laat ieder er het zijne van vinden, of het hare. Laat iedereen zijn eigen keuze maken, of de hare. Ik zal me er niet meer mee bemoeien! Je krijgt nooit gelijk, heb ik gemerkt!

Schoonheid vergeeft alles

 

Gisteren poste ik een foto van Gorden Parks, de grote fotograaf en visuele raconteur van de Amerikaanse segregatie. Wat ik niet wist was dat Parks ook een gerenommeerd modefotograaf was. Prachtige foto’s, zoals mocht worden verwacht, maar merkwaardig genoeg en hoe lang ik ook zocht met allemaal blanke modellen. Hoe dat nu weer te verklaren? Soms zoek je naar contrasten. En soms is het ook gewoon wel eens lekker om je aan te sluiten bij heersende mores. Ik weet het ook niet, maar bij zo een schoonheid zij alles vergeven. Dat moet ook Parks gedacht hebben.

Fun Town

 

Gorden Parks: “Zwarte kinderen kijken naar een 'blanke' speeltuin in Alabama” 1956

Colson Whitehead haalt in “De jongens van Nickel” een toespraak van Martin Luther King aan.in die toespraak heeft hij het over zijn dochtertje dat zo graag een keer naar het attractiepark Fun Town wilde, op Stewart Avenue in Atlanta. Elke keer dat Yolanda vanaf de weg het bord met de naam van het pretpark zag, of wanneer er op de tv reclame voor werd gemaakt, smeekte ze haar ouders haar daar mee naartoe te nemen. En dan moest de bedroefde dominee King met zijn zware basstem weer vertellen over het systeem, dat zwarte jongens en meisjes dwong om aan de andere kant van het hek te blijven staan. Maar tegelijkertijd vertelde hij haar dat ze net zoveel waard was als die andere kinderen, die wel naar Fun Town mochten. En tegelijkertijd probeerde hij haar uit te leggen dat ze niet moest toegeven aan gevoelens van haat en verbittering. Dat was de dominee.

De reclame vertelde dat je met een rapport met allemaal negens en tienen en een stempel van de meester gratis naar binnen mocht bij Fun Town. Elwood had alleen maar negens en tienen en bewaarde zijn bewijslast voor de dag dat Fun Town zou worden opengesteld voor al Gods kinderen, zoals de dominee had beloofd. “Ik kan straks zo een maand lang elke dag gratis”, zei hij tegen zijn oma, vanaf de vloer van de voorkamer, waar hij op het tapijt met zijn duim over een slijtplek lag te wrijven.

Elwood komt na een valse beschuldiging op een verkeerde tuchtschool. De rest van het boek kun je invullen. Uiteindelijk bekoopt hij het met zijn leven, zonder verbitterd te zijn geraakt, zonder haat. Zijn maatje Turner neemt zijn naam aan en maakt mee dat zijn kinderen naar Fun Town kunnen.

Ik ga er geen moraal aan koppelen. Het is gewoon een hele treffende foto van Gorden Parks die ik toevallig tegenkwam net toen ik de roman uit had. Het is echt gebeurd, schoot door me heen. Er kan veel veranderen in een mensenleven. Maar zonder verbittering is het mij niet altijd gelukt.

Over het leven heen

 

Nescio, 1957

Eddy Postuma de Boer in 2011: "Ik deed veel samen met Simon Vinkenoog en met hem ging ik dan ook naar de schrijver Nescio. Ik maakte twee foto's van hem, eentje met een poes en eentje dat hij met een brilletje op een boek leest. De enorme Nescioverering kwam pas veel later en daar heb ik erg veel plezier van gehad. Hij bleek nauwelijks gefotografeerd te zijn, dus overal doken die foto's van mij op."

Nescio is is bijna een halve eeuw dood. Nu is ook Eddy Postuma de Boer dood. Negentig is i geworden. Ook ik heb nog enkele jaren levensoverlap gehad met Nescio, voor wat het waard is. Allemaal zullen we een keer gaan. De poes is natuurlijk ook al lang en breed dood.

Eddy Postuma de Boer fotografeerde mijn jeugd. De jaren zestig en zeventig, Amsterdam in het post-Nescio tijdperk. Overal zie ik verbinding. Zonder verbinding is er geen leven, denk ik dan. Verbinding gaat over het leven heen. Zeker vandaag! Gisteren. morgen.

Naast dezelfde God

 

Jan Mankes, “Woudsterweg bij Oranjewoud”, 1912

‘En de vele vergulde toppen van zomerboomen en herfstboomen en al de wolken. 

Ik zou willen dat die leefden, dat dit vergankelijkste leefde zoo lang als de gedachte kan reiken, 

dat al dit teere, dat ik zelf zou leven zoolang als men Hollandsch kan lezen, 

zoo'n eenvoudig mannetje als ik ben, dat zou ik willen’.

(Nescio)

De eeuwigheid gevangen in een ogenblik.

Jan Mankes (1889-1920) schilderde in dezelfde tijd dat Nescio zijn stukjes schreef. Hij overleed in 1920. Voor mijn gevoel is Nescio ook rond die tijd overleden, maar ik heb zijn biografie en weet dat het niet zo is. Misschien had die biografie er nooit moeten komen, misschien had na 1918 wel nooit uit moeten komen wie de man achter Nescio was. Misschien hadden we dan wel gedacht dat Mankes en Nescio een en dezelfde man waren geweest.  Misschien zitten ze samen in de hemel, met hetzelfde inzicht, naast dezelfde God.

Waanzin

 

Sandra Flood, zelfportret

Werk. Kleine anekdote.

Ik haalde iemand op uit de wachtkamer. Eerder gesprek via videobellen, eerste keer face-to-face.

- Mag ik eens vragen. Wat dat u van mij toen u mij net ophaalde in de wachtkamer?

- Hoe bedoel je? Wat zou ik hebben moeten denken?

- Nou, ik bedoel, als je iemand eerder alleen via de PC hebt gezien en je ziet hem dan voor het eerst in het echt, dan verbaas je je soms over hoe hij er dan uitziet. Over hoe groot hij is bijvoorbeeld.

- Oke, merkwaardig dat je dat zegt, dat heb ik inderdaad ook regelmatig, maar ik heb er eigenlijk nooit aandacht aan besteed. Maar jij dus wel…

Ik verwonder me in de musea soms over het formaat van een schilderij dat ik alleen uit de boeken of van internet kende.

Hoe groot was Napoleon?

Marcuse verweet de psychoanalytici dat ze er alleen maar op uit waren iedereen terug op het pad van de middenmoot te krijgen. “Mainstream” was norm. Afwijkend gedrag was lastig, moest worden behandeld. Waanzin, vond Marcuse.

We denken niet allemaal hetzelfde. Wat is waanzin? Dare to be different? Dare to change? Ik weet niet wat het beste is. Uiteindelijk weet niemand dat!

Harde regenbui 3

 

Jerry Schatzberg, “Bob Dylan”, 1966

Ik trof een piepkleine koter 

                                    bij het kadaver van een paard,

Ik trof een brede blanke bink 

                          met een zwarte bouvier,

Ik trof een vroeg volwassen vrouw 

                               met haar lichaam vol in vuur,

Ik trof een bijster mooi meisje

                              die mij de regenboog reikt,

Ik trof er toen een knakker 

                            die gekwetst was in liefde

Ik trof er toen een knakker die gekwetst was door haat

Het is een bijster harde regenbui    

                          die voorzeker vallen zal.

Ik ben er nog…

Witsen, “Huizen aan een gracht te Amsterdam”, 1906-1907

 

Dagen in zon,

Dagen verregend,

Dagen in droogte,

Dagen voorbij.

Lente in kleuren,

Lente in vreugde,

Lente verdrietig,

Lente voorbij.

Jaren van voorspoed,

Jaren in treurnis,

Jaren van vlakte,

Een leven voorbij,

Maar ik ben er nog,

Nog wel…

Vrouw voor de maan

 

George Dambier: Bettina Graziani voor de tekening “Vrouw voor de maan” van Miro
(200 x 200,7 cm, 1953, thans in het Museum voor Westerse Kunst in Tokio),
tijdens  presentatie van een modelijn van Jacques Fath bij bij galerie Maeght te Parijs, zomer 1953

“Voor mij is een vorm nooit iets abstracts,” zei Juan Miro in 1948. “Het staat altijd voor symbool voor iets. Het is altijd een man, een vogel, of iets anders”. Voor mij is het meestal een vrouw. In dit geval Bettina Graziani. Ze poseert voor een prachtig werk van Miro. Vrouw voor de maan. De titel, het kunstwerk, het model: de combinatie roept iets op van diepe schoonheid, iets dat ons onderscheidt, iets waar ik altijd naar gezocht heb, in mezelf zonder te weten wat het is.

Bettina Graziani (1925-1965), geboren Simone Micheline Bodin, was een Frans mannequin en supermodel, succesvol begin jaren vijftig. Nadat ze een relatie kreeg met prins Ali Kahn stopte ze met werken. In 1960 verongelukte de prins en kreeg ze een miskraam. Ze schreef gedichten en haar autobiografie. Op de foto’s ziet ze er vaak uit als de mooie vrouw van de buurman, aan het werk, in de keuken. Maar ook dat is niet meer dan verbeelding. Zoals alles van schoonheid verbeelding is. Om herkenning vraagt.

Toch meer nodig

 

Saenredam, “Interieur Sint-Bavokerk Haarlem“, 1836

Vandaag was ik in de St. Bavokerk te Haarlem. Voor de eerste keer. Ik keek naar het grote orgel en hoorde de kleine Mozart. Ik keek in het koor en voelde Frans Hals door de de steen van zijn graf. Ik keek naar de gewelven en vroeg me af hoeveel middeleeuwse mannen hun leven gaven door te werken op zulk een hoogte, alles ter meerdere eer en glorie van de grote God. Ik lees nog eens het lemma dat ik schreef over het schilderij van Saenredam. De kerk is ontdaan van haar ornamenten, tijdens de beeldenstorm en in de jaren erna. De predikanten staan allemaal opgesomd vanaf de reformatie, begin zeventiende eeuw, dat dan weer wel. De kerk is indrukwekkend maar sfeerloos. In zo’n kerk wil ik niet leven. Het woord Gods is niet genoeg. Om het hogere te ervaren is meer nodig. Anders verzuur je. En dat kan nooit de bedoeling zijn, van welke God dan ook.

On bended knee is no way to be free

 

On bended knee is no way to be free

Peter R. De Vries is dood. Op de televisie wordt hij herdacht. Bij een beeldcompilatie hoor ik in een keer Eddie Vedder en plotseling raak ik geroerd alsof me een bekende is ontvallen. Een onverwacht moment van emotie, waarover ik mezelf verbaas. Zoals ik op crematies vaak ontroerd raak van de muziek zonder heel veel verbinding met de overledene. Of misschien is het net de muziek die een verbinding creëert die er anders niet zou zijn.

Of is het die ene regel. On bended knee is no way to be free. Wat een mooie regel. Het zet me aan tot denken, hoe ik zelf ben geweest. We kunnen niet allemaal als Peter wezen.

Het lied van Vedder smoort weg na drie coupletten. Daar waar ik zou denken dat net de laatste twee het meest toepasselijk zouden zijn geweest.

Wind in my hair I feel part of everywhere

Underneath my being is a road that disappeared

Late at night I hear the trees they're singing with the dead

Overhead

Leave it to me as I find a way to be

Consider me a satellite forever orbiting

I knew all the rules but the rules did not know me

Guaranteed

Regendag

 

Mr. and Mrs. J.D. Drew, “Maids in the mist”, 1921, Montclair NJ, 
honderd jaar is zo voorbij.

Te lange leste loopt ook deze dag ten einde. De donker komt, de regen houdt aan. In het licht van de lantaarn kijk ik naar de druppels in het water achter mijn huis. God stoort zich niet aan het draaien van de zon. Ik denk aan Limburgse riviertjes die hun bedding ontstijgen. Aan de extremen in het weer de de klimaatontkenners. Wat kun je doen in een leven?

Net als mijn buren sluit ik de gordijnen. Ik ruim nog wat op en ga naar bed.

In bed hoor ik de regen, kletterend tegen de ruiten, nog steeds. De lucht lijkt nog zwarter. Ik voel als nooit tevoren dat het niet zal stoppen als ik weg ben. Het leven gaat door. Moeizaam slaap ik in.

Oud zeer

 

Hammershøi, “Ida leest een brief”, 1901

Soms,

Soms wel,

           Soms niet,

Soms weet ik het 

                        niet meer zo goed,

Soms weet ik 

                        alles het beste,

Maar dan luistert 

                        niemand niet meer,

Soms weet ik best 

                        hoe het allemaal moet,

Maar dan vergeet ik het meestal

                        alweer,

Dan ben ik vergeten,

                        hoe jij het soms doet,

Maar niet altijd,

Soms lukt het,

Soms lukt het vergeten,

                        Een enkele keer,

                        Telkens weer,

Oud zeer,

Zo zeer.

Nieuwe verbinding

Jordi Diaz Alma, naar Vermeer

Nogmaals Vermeer, over de tijd, naar een nieuwe dimensie. Hollandse weemoed. In Spaanse handen, goede handen. Een nieuwe verbinding, zoekend naar een andere vorm. Eenzelfde vorm.

Ik ben uithuizig, in een oude stad, en voortdurend zoek ik de verbinding. De geest van het verleden waait door de wolken over ons hoofd. De vorm zoekt zich een weg. In mij hoofd, in dist stukje. Voor vandaag is het in goede handen, bij mij in goede handen. Dat voel ik. En voor nu is dat genoeg!

Le petit pan de mur jaune

 

Jan Vermeer, “Gezicht op Delft”, 96,5 x 117,5 , 1660-1661, andermaal hier gepresenteerd

Marcel Proust laat de schrijver Bergotte in A la recherche du temps perdu uiteindelijk doodgaan aan aan het gele vlekje (vlakje, plekje) in Vermeers Gezicht op Delft. Een klein schilfertje geel op een stukje muur, honderden jaren geleden geschilderd. Vooruitgesneld naar de jeugd van Bergotte. Vroege jeugd. En ineens voel je de doorzichtigheid van het leven. Het ontstijgen van het hier en nu. De tastbaarheid van een hogere werkelijkheid, een andere dimensie.

Ik speur het schilderij af maar net als velen voor mij krijg ik niks gevonden. Het zou ook geen zin hebben. Bergotte kreeg het ook al niet beschreven. Ik krijg het evenmin beschreven. Ik zoek naar mijn verleden en soms weet ik niet waarom. Soms voel ik mijn verleden in de Marktplaats-foto van een oude uitgave van De klokkenluider van de Notre Dame, die ik las toen ik zestien was, de vergeelde bladzijden, en weet ik nog precies hoe het rook. Plots hoor ik het in de muziek van Aphrodites Child, The Four Horsemen, decennialang verdrongen na de successen van Demis Roussos, maar dan uit het niets weer klinkt in de autoreclame, uit de vaalgele pickup. Voortdurend zoek ik het in de schilderijen, van Vermeer: het gevoel dat er ooit heeft gezeten, vergeten, zoals alles een keer vergeten zal worden. 

Tot je ervaart dat het niet zo hoeft te zijn, dat er een eeuwigheid waait door de herinnering aan ons leven.

Het zijn ongezochte, willekeurige herinneringen. Gevonden in jezelf, niet ergens buiten, waar het alleen maar teleurstelling brengt.

Ik weet niet of het troost biedt. Dat is weer wat anders. 

Le petit pan de mur jaune. Bergotte heeft het niet geholpen.

Bijzonders

 

Camiel Pastorfield, 1922

Camille Pastorfield (1898-1922) was een Amerikaans Broadway vaudeville- en toneelactrice, die haar belangrijke rollen speelde in de stukken John Hawthorne (1921), Golden Days (1921) en From Morn till Midnight. Wikipedia heeft ze nergens gehaald. Niks bijzonders zou je denken.

Of toch wel?  Zoekend naar wie ze was lees ik op een Amerikaanse genealogie site dat ze volgens een New Yorkse volkstelling uit 1915 in België geboren zou zijn. Kijk, denk ik dan! Toch iets bijzonders! Hoewel ik er niks Belgisch in zie. Maar dat wil niks zeggen natuurlijk. Mooie vrouwen zijn er overal. Als je maar goed kijkt! 

Een perfect plaatje.

Alles wat je wil

 

Brescia, “Man ten voeten uit”, 1526  

Met al je ego, status, macht,

Heb je alles wat je wil,

Heb je de aandacht als je lacht,

Merk je nauwlijks het verschil,

Heb je amper nagedacht,

Maakt de stonde jou niet stil,

Heb je haar te grond gebracht,

Heb je alles wat je wil.

Na tijden van stilte

 

Horst P. Horst, Vogue, 1946

Ik lees 1946. De oorlog is voorbij. Vijf jaar verborgen. Vijf jaar vervlogen, in stilte, toont zich weer het licht, als een Vermeer. Soms staat de tijd stil, verstrijken eeuwen zonder dat het anders voelt. Een foto van Horst. Vijfenzeventig jaren. Bijna anderhalf jaarcorona en dan ga je weer zingen. Iedereen zomaar anderhalf jaar ouder, verder, en toch ook weer niet. Niets dat verandert, niet in vierhonderd jaren, vijfenzeventig, anderhalf. Een seconde.

Tijd is een wonderlijk fenomeen waar niet doorheen valt te kijken. Een reflectie van lijnen en oppervlakten, die ons afsnijden van het verleden, de toekomst, maar een enkele keer iets weten te raken, onverwacht, in de essentie. Alleen door de oppervlakte te beschrijven kun je diepte suggereren, schreef Willem van Maanen. Het doel van schrijven is verbergen. Het lezen kan ons soms doen hervinden. Net als een foto van Horst, een schilderij van Vermeer. Gezang na tijden van stilte.

Koppeltjes en troost

 

Elliott Erwitt, “Dancing couple” (Robert en Mary Frank), Valencia, 1952

Om een of andere reden heb ik wel een zwak voor dieren die monogaam zijn, elkaar trouw blijven. Het raakt een kernwaarde van loyaliteit, toewijding. Een gevoel van niet alleen zijn. Angst dat je ooit wordt verlaten. Monogame dieren bieden troost.

Elliott Erwitt (1928) biedt ook troost. Ook was ik in Stockholm en bezocht een expositie. Ook Erwitt vond troost in het fotograferen van koppels. Robert en Mary Frank. Het enige enigma. De reden van ons hier zijn, de helft van een grotere eenheid. Ook Elliott biedt troost.

Troost biedt ook T.S. Elliot. Een citaat uit “The four quartets”, bij wijze ook van foto:

Not the intense moment

Isolated, with no before and after,

But a lifetime burning in every moment.

Voetbal en eindregie

 

Gustave Wappers, “Septemberdagen 1830 Grote Markt Brussel” 1835

In voetbal verweven gedachten:

Al

Dat

Praten

Over winnen

Leidt me af

Van

Wat ik zie.

Wat

Er is

Zou moeten

Blijven

Minstens

Nog

Een jaar

Of drie.

Tot

De oude

Angst

Gezakt is

En

Ik

Dan

Te lange leste

Eindelijk

Voel

De eindregie.

België ligt eruit.

De Birkin therapie

  

Jane Birkin, 1971, foto Bertrand Laforet

Vandaag heb ik even geen inspiratie.

Een foto uit mijn mapje, om het gevoel te kantelen, een beetje dan, voor even. Weten dat alles terugkomt, zeker de mode. Hoge broek met de wijde pijpen. Het charmante Birkin-mandje. Weten dat er nog genoeg mooie dingen zijn. De dingen van de goede kant te bekijken. Gewoon doorgaan. Dat vertel ik dan maar aan mezelf, voor deze keer. Voor nu lijkt het even te helpen.  Of het blijvend is zien we morgen wel weer. 

Nog maar eentje dan, omdat het nodig is, omdat het echt een beetje helpt.

1970, bij start van de opnames voor “Romance of a Horsethief”