Monica vergeten

 

Ik ben alweer terug. Maar toch nog even…

In Kopenhagen waren we in een Italiaans restaurant waar aan de muur foto’s hingen van Italiaanse sterren, allemaal aan tafel. Sophia Loren had ik zo herkend, maar eentje rechts achterin was lastig, hoewel ik voelde dat ze naar me keek. We moesten elkaar kennen, dat voelden we, allebei. Ze keek me verwijtend in de ogen. Na wat googelen vond ik Monica Belluci. Natuurlijk. Het schaamrood steeg me naar de wangen. Hoe had ik haar niet kunnen herkennen. Misschien omdat ik de lange benen miste. Maar ook zonder blijft ze de mooiste. Verdorie. Geen goede beurt.

Enfin, de foto vandaag dan maar in mijn blog, om het goed te maken. En die van Sophia uiteraard ook. Voor mijn vader zaliger, zal ik maar zeggen, waar ik weer even aan moest denken.

Reuzerondje

 

“Mirror Sisters” (Inge Schuster)

Reuzerondje,

Kwetsbaar kind,

Voelt het bondje,

Dat verbind,

Voelt een bondje

Met verleden,

Voelt zich soms

De wervelwind,

Voelt zich soms

Een reuzerondje,

Korter lontje,

Kwaadgezind,

In zijn boosheid

Zwak vermeden,

Voelt de vader

                                               zich weer kind.

Zingende Iris

 

Reclame-affiche voor Perk’s Gedichten, tweede druk, 1897

Op een veilingsite werd een zeldzaam reclame-affiche aangeboden, een raambiljet bestemd voor de boekhandel, voor de promotie van de tweede druk van Jacques Perk’s “Gedichten” uit 1897. Een wondermooi Art Nouveau ontwerp van Theo Nieuwenhuis, die ook het boekbandje ontwierp. Ik bood tot veertig euro, maar het was languit genoeg. Ik weet ook niet of i ergens had mogen hangen van mijn vrouw. Maar gelukkig heb ik mijn blog nog. Zo is i toch nog een beetje van mij, ook.

Ik heb een heel oud en ook wel mooi bandje van Jacques Perk’s “Gedichten”, twaalfde druk, 1914. Je zou die oude drukken best kunnen verzamelen. De bandjes zijn eigenlijk allemaal even mooi. Ik zocht nog even vergeefs naar de tweede druk, maar misschien ook goed dat ik niks vond. Ik moet het ook niet te gek maken natuurlijk.

Op de middelbare school moesten we in de vierde of vijfde Perk’s bekende gedicht “Iris” analyseren. Ik herinner me nog hoe moeilijk dat toen was, maar de leraar, Haarmans geloof ik, legde het allemaal met veel overtuiging uit. Intussen weet ik dat je een gedicht niet stuk moet analyseren, vaak hoef je niet eens alles te snappen, maar toch denk ik dat het toen ergens begonnen moet zijn, met mijn liefde voor poëzie. Ik vond het mooi, ben klanken nooit vergeten, ze zingen nog steeds in mijn oor:

                                 Ik ben geboren uit zonnegloren

           

                               En een zucht van de ziedende zee,

 

                              Die omhoog is gestegen, op wieken van regen,

 

                               Gezwollen van wanhoop en wee:

 

                              Mijn gewaad is doorweven met parels, die beven,

 

                               Als dauw aan de roos, die ontlook,

 

                              Wen de dagbruid zich baadt en voor 't schuchter gelaat

 

                              Een waaier van vlammen ontplook.

Rechterpagina tweede druk

Fotoboek Kopenhagen

 

Paul Fisher (1860-1834), “Højbro Platz”, ca. 1900

Ik ben in Kopenhagen. Dwalend door de ruime straten met de neo klassieke huisjes zie ik in de etalage van een kunsthandel een schilderij en zeg meteen tegen mijn vrouw:  “Paul Fischer”. Even kijken, vrouwelijke naakten aan een strandje, omgerekend bijna 20.000 euro. Ik vergeet er een foto van te maken. Kopen is natuurlijk niet aan de orde.

Het is druilerig weer, grauwe luchten, lichte regen. Een Kopenhagen zoals Fischer het gekend moet hebben. Fischer is misschien wel dé stadsschilder van Kopenhagen, bijna een halve eeuw lang. Ik had me kunnen voorstellen een wandeltocht te maken waarbij we op zoek gingen naar de plekken van zijn schilderijen. Dan kijk je anders. Maar dat zet ik natuurlijk niet door. 

Hoewel ik ik het stiekem toch een beetje geprobeerd heb. Andersom dan: terugzoeken waar we allemaal geweest zijn.

In de basis lijkt er weinig veranderd. Niet bij Kopenhagen. Niet bij de mensen. Niet bij Fischer. En ook niet bij mij natuurlijk. Het voelt altijd nog hetzelfde. Precies als met het weer. 

We zijn allemaal deel van de eeuwigheid.

Kennie’s geheim

 

Het gezin van Arthur van Schendel,Ascona 1927. V.l.n.r.:kleindochter Carla Plug, dochter Bartje
(van eerste vrouw), tweede echtgenote Annie, kinderen Arthur, Arthur jr. (Sjeu) en Kennie

Arthur van Schendel (1874-1946) lijkt bijna tachtig jaar na zijn dood een vergeten schrijver. Een aantal jaren geleden al kocht ik zijn verzameld werk in acht delen dundruk, tegenwoordig gratis te downloaden, voor twintig euro, waar daar in de tijd dat ik nog dweepte met zijn zwerver-romans, niet zo lang na verschijnen, ruim meer dan tweehonderd gulden voor betaal moest worden, die ik toen niet had.

Van Schendel verdient deze vergetelheid niet. Net als Hamsun herken ik zijn outsiders, die ik uiteindelijk nooit was. Gelukkig maar.

Van Schendel had met zijn tweede vrouw een dochter, Kennie, eigenlijk Corinna (1909-1985), die Italiaans studeerde en veel belangstelling had voor literatuur. Na de oorlog woonde ze in Amsterdam en had veel kennissen in het literaire milieu. Ze had naar verluid al vanaf jonge leeftijd veel aanbidders, maar wees ze af omdat ze een klaarblijkelijk onbereikbare liefde had, zonder dat iemand wist en nu zeker al niemand meer weet wie dat geweest zou kunnen zijn.

Het zou een mooi thema voor een roman kunnen zijn. Van die onbereikbare liefde zou ik een outsider maken alla Hamsun. Of misschien zelfs alla Van Schendel. Ook goed.

Met vader Arthur in Sestri Levante 

Duitse Ophelia

 

Friedrich Heyser, “Ophelia”, ca. 1900

Taylor Swift is in de openingsscène van de clip bij haar nieuwe single ‘The fate of Ophelia’ te zien als Ophelia Ophelia is een personnage uit Shakespears ‘Hamlet’. Hamlet wil de moordenaar van zijn vader ombrengen, maar vermoord per ongeluk de vader van zijn geliefde Ophelia, waarna hij de benen neemt. Ophelia wordt gek van verdriet, om Hamlet, om haar vader. Ze zingt flarden van liedjes en plukt bloemen langs de oever van een rivier, maar valt en verdrinkt. 

Swifts video is intussen tientallen miljoenen keer bekeken. Aanvankelijk werd gedacht dat ze de inspiratie voor de clip had gezocht bij het bekende schilderij over Ophelia door John Everett Millais uit 1852, maar al snel bleek dat ze zich had gebaseerd op een versie uit 1900 van de Duitse kunstenaar Friedrich Heyser dat in bezit bleek van Museum Wiesbaden, in de Duitse deelstaat Hessen. Het schilderij bevond zich decennia lang in depot en was recent weer opgepoetst en tentoongesteld. En nu ineens trekt het museum er wekelijks honderden bezoekers extra mee.

Het kan verkeren met een schilderij. Het heeft ook iets ironisch natuurlijk. Kunst moet op zichzelf kunnen staan. Maar het blijft wel mooi. Taylor Swift zelf ook, natuurlijk. Van mij mag het.

Toontje is trots

Mary Caroll, “Selfportrait with memory”, 2022

Toontje is trots op zijn mama en papa,

Toontje is lief voor zijn tante,

Toontje weet niks van zijn opa en zusje,

Toontje zijn zusje heet Hanna,

Toontje is veilig voor al zijn verwanten,

Toontje geeft oma een kusje,

Een wonderlijke vergissing

 

Vilhelm Hammershøi, “Interieur, Strandgade 30”, 1904

Nog maar een keer Nescio, omdat het weer verkiezingstijd is, en omdat ik het niet beter kan zeggen:

Alleen Hoyer weet waar de boel op uitloopt. Hij heeft wat geërfd en zit flink in de duiten. Hij is lid van de S.D.A.P. en leest „Het Volk”.

’s Avonds zit-i op ’t Leesmuseum en leest ’t Berliner Tageblatt. Schilderen doet-i niet meer. Hij weet ook waarom hij niet meer schildert: wij zijn in een tijd van verval. Een nieuwe kunst is in opkomst. Daar wacht-i zeker op. Hij brengt ondertusschen Kunst aan het Volk, hoe, dat weet ik niet. Een metselaar heeft hem eens gevraagd, „wat-i voor die smoessies kocht.” Ook daarvoor had Hoyer een verklaring „Wij sociaal democraten weten maar al te goed —”

Hij zegt een boel dingen, die erg waar zijn en als je denkt, „nou wordt ’t interessant”, dan gaat-i niet verder. Op een middag in „Polen”, sprak-i heel veel over „proletarisch sentiment” en „burgerlijke ideologieën.” Ik luisterde maar naar ’m. Eén keer heb ik tegen ’m gezegd: „’t Is toch mooi dat je alles zoo zeker weten kunt.”

<…>

Buiten stonden de lantaarns te branden, bleek en vreemd in ’t laatste daglicht, als een wonderlijke vergissing, zooals ze zoo dikwijls gestaan hadden. Een wonderlijke vergissing leek alles.

Een wonderlijke vergissing lijkt alles. En we leren er niks van.

 

Stephanie Breton, “The Castle of Franqueville naar Rouen”, 1861

Een foto van zo’n honderd jaar voor mijn geboorte. Zowat niemand die toen leefde was er nog toen ik eindelijk het licht zag. Na schuldeloost wachten, een eeuwigheid lang. Een verzonken tijd, die niettemin herkenning oproept. Een gevoel laat zich nooit beschrijven, maar in een flits lijk ik af en toe de tijd te overbruggen. Voel ik de weemoed omdat dit alles voorbij is.

Precies honderd jaar nadat de foto werd genomen is het kasteel gesloopt, in 1961, nadat het zware beschadigingen had opgelopen ten tijde van de bevrijding. Ik had daar geen weet van, was nog geheel onschuldig van alles. En straks zijn we weer honderd jaar verder en zal er ook niemand meer zijn die nog weet wat met de bevrijding wordt bedoeld. En zal er weer een eeuwigheid zijn, een eeuwigheid die schuldeloost voorbijgaat, maar die ik niet kan voelen.

Gelukkige keuzes

 

Mabel Frances Laing, “Girls Dressing”, 1920-1930

Ik hoorde Boris Becker ooit zeggen, terugblikkend op zijn tenniscarrière: “Ik had veel beter met mijn vrienden kunnen gaan studeren”. Hij vertelde hoe jammer hij het vond nooit een studentenleven te hebben gehad.

Het getuigt van inzicht als je dat kunt zeggen, ook al ging het hem op dat moment niet voor de wind en lijkt het dan een beetje makkelijk.

Boris heeft nu een boek geschreven, dat ik waarschijnlijk niet ga lezen, maar dat ligt niet aan zijn verhaal. Hij was bij Eva Jinek. Eva vroeg hem of hij gelukkig was in de tijd dat zijn carrière top ging. “Niemand heeft het me ooit gevraagd”, antwoordde Boris, “Ik had geen keuze. Je zat erin en kon er niet meer uit”. Eva miste helaas de diepgang van zijn antwoord en schakelde meteen naar Marcella Mesker die even zijn tennisloopbaan moest bejubelen. Zo jammer.

De reactie van Boris had een universele kwaliteit. De meeste mensen zitten in een leven waar ze nooit bewust voor hebben gekozen, maar dat vooral is gelopen zoals het liep. Het vraagt kracht en dapperheid dit te doorbreken. Ik denk aan een jonge cliënte die op de wachtlijst staat voor een transitietraject en de worsteling alleen aan moet, met weinig steun. Uiteindelijk hoopt ze (hij) dat de dappere keuze haar (hem) gelukkig gaat maken. Of dat zo is weet je nooit. Zoals Boris nooit echt zal weten of hij gelukkiger was geweest in een gewoon burgerleven. Ook dan wordt je niet gevraagd of je gelukkig bent. Ook dan was het moeilijk geweest iets te doorbreken. Niet iedereen is zo dapper als mijn cliënt(e).

Visser in de stilte

 

Marcel Vanderkinderen, “Le pecheur à la ligne”, 1896

Marcel Vanderkinderen (1864-1941), van beroep advocaat, was een pionier van de Belgische kunstfotografie. Hij werkte in een picturalistische stijl, waarbij gespeeld werd met scherpte en onscherpte, waarin nevel vaak een belangrijk element was. Marcel fotografeerde vooral landschappen, soms met figuren, zoals in “Le pecheur à la ligne”, dat hij in 1896 exposeerde op de derde foto-expositie georganiseerd door de Photo-Club de Paris, in de Galerie Des Champs Elysées in Parijs from in mei 1896.

Ik zou zeker zijn gaan kijken. 

Vissers blijven altijd hetzelfde. 

De stilte zal nooit verdwijnen.

Vanderkinderen was met name in de jaren 1890 een internationaal gewaardeerd kunstfotograaf, exposeerde door heel Europa en publiceerde foto’s in vooraanstaande fotoblade. Thans lijkt hij schier vergeten. Niet terecht. Hopelijk compenseert mijn blog een beetje.

Koekebakkertje in verbinding

 

Op een morgen zat-i wezenloos te staren voor z’n laatste zonsondergang. Ik kwam op z’n hok met Hoyer. Hij herkende ons niet. Hij keek maar naar die zon, een grote, koude, rode zon, die in wolken onderging.

„Hij kijkt me maar aan, wij begrijpen geen van beiden wat we van elkaar moeten.” Verder kwam-i niet.Hij is nu in een gesticht voor zenuwpatiënten. Hij is heel rustig. Hij kijkt maar naar boven, naar de lucht of tuurt naar den horizon of zit in de zon te staren tot z’n ogen pijn doen. Dat mag-i niet, maar ze kunnen niets met ’m beginnen. Aan ’t praten kunnen ze ’m niet krijgen. Z’n schilderijen doen tegenwoordig aardige prijzen.

En Koekebakkertje is een wijs en bedaard man geworden. Hij schrijft maar, ontvangt z’n schamel loon en geeft geen ergernis.

Net wakker op een druilige zondagochtend, met mijn koffie in bed, verscheen Jim van Os op televisie, die ik ken, psychiater, ideeënmaker. Hij pleitte voor positieve verbinding. Vanuit de empathie. Positieve verbinding met de ander. En deze ochtend was ik het met hem eens. Dat is ook wat ik doe in de therapiekamer. Wat mijn moeder vroeger deed als ik haar belde. En nu andersom, helaas. Zonder diagnose.

Zo smaakt mijn koffie meestal prima.

Ik heb Jim van Os ook ooit horen beweren dat veel klanten van de GGZ ook prima geholpen kunnen worden door een goed gesprek met zijn moeder. Of woorden van die strekking. Daar gaat het een beetje scheef. Ik werk als therapeut, elke dag weer. De meeste mensen die ik zie moet ik echt niet naar de moeder van Jim van Os sturen. Dan maak je een karikatuur van mijn vak. Dan ben je ergens de verbinding verloren, raak je vast in een overtuiging en daarmee los van de praktijk.

Jim van Os sprak op televisie over een psychose als een normale doch uitvergrote beleving, een ervaring die je moet proberen te begrijpen, waar je met elkaar over moet praten, vanuit verbinding. Of woorden van die strekking. Ooit hoorde ik Tom Cruise over psychotische mensen beweren dat ze ‘just in another state of mind’ waren. Dat gaat het weer een beetje scheef. Er is veel angst en lijdensdruk onder mensen met schizofrenie, zeker als je er middenin zit. Dan moet je helpen, is verbinding niet genoeg.

Jim van Os zoekt voortdurend naar nieuwe inzichten, ik denk omwille van de verwondering. Bewondering, zo je wil. Een groot psychiater willen zijn. Op het risico af dat je de verbinding verliest. Dat je teveel met je zelf bezig raakt. Hoe goed ook bedoeld.

Jim van Os las een stukje voor uit Nescio’s Titaantjes (hij zei De Uitvreter), wat hem ook wel weer een aardige jongen maakt. Gelukkig maar. Stukje over Bavink. Hij herkent er een psychose in. Ik had er dat nog niet in gezien. Ik zie iemand ‘just in another state of mind’, iemand die ik goed had kunnen helpen, met praten, zoals Nescio zichzelf hielp met schrijven, als een eenvoudig Koekebakkertje. 

Iedereen ziet wat hij wil zien. Dat zeker. En niemand heeft gelijk. Dat misschien ook.

Gelukkig ben ik geen psychiater. 

Een goede gedachte om een zondag te beginnen. Ik zet nog maar een kop koffie.

Hoor je vogels ruisen wind

Lillian Gish in “The White Sister”, 1923

Tussen scherm en stille mensen,

Hoor je vogels, ruisen, wind,

Wellen vaak verdwenen wensen,

Vind je het verzonken kind,

Jaag je op vergeten jaren,

Verlang je naar verloren land,

Blijf je onverstoorbaar staren,

Zoek je ongezien verband,

Komen veelal weinig woorden,

Dwaal je van de wereld weg,

Stel je stuurs dat ik je stoorde,

Hoor je zelden wat ik zeg,

Wellen veel verloren tranen,

Gaan gedachten groter rond,

Laat zich leven buiten wanen,

Waar je ooit je ware vond,

Boven heimwee haast verheven,

Van verveling naar verdriet,

Blijft je blad schier onbeschreven,

Tot je zwijgend niets meer ziet.

Rood verzachtend

Met de vloeiende rivier,

Rood, 

                             verzachtend,

Stromend naar de zee,

Woordeloos, 

                       summier,

Herhaal ik mijn gedachten,

En al mijn lege woorden drijven mee.

Bange vrouwen

 

Alex Russell Flinterdun, “Absence”, 2022

Ik mag geen voorbeelden gegeven.

Ik wil hier eigenlijk ook geen statements geven.

Maar toch.

Een doodsbange vrouw, enigszins op leeftijd, wordt slachtoffer van zwaar huiselijk geweld. Er zijn foto’s. Vorige week zitting, de reclassering typeert de dader als een aimabele man. De rechter gaat erin mee.

Het is niet de eerste keer. Eerder een patroon. Doodsbange vrouwen in mijn spreekkamer, doodsbang voor hun man, meestal inmiddels ex, doodsbange vrouwen die zwaar onvoldoende in bescherming worden genomen door de instanties: CJG, Veilig Thuis, Raad voor Kinderbescherming, reclassering. Vaak jonge vrouwen bij instanties die zich laten inpakken door mannen die blijkbaar prima in staat zijn om zich aimabel te presenteren, rechters die zich op basis van rapportages een beeld vormen van daders maar nauwelijks oog hebben voor slachtoffers.

Recht van de vader, belang van het kind om de vader te kunnen zien.

Iedereen heeft tegenwoordig de mond vol over femicide. Je kunt ook zeggen dat het aan de mannen ligt.