Ik was nog eens op een boekenmarkt en kocht “De jaren” van Virginia Woolf, die ik lang niet meer gelezen had. Op het strand las ik het eerste hoofdstuk. Met het zicht op de zee herkende ik weer haar zo typerende eeuwigheidsstijl, die altijd troost brengt.
Virginia Woolf legt in haar werk voortdurend verbanden tussen het patriarchaat en repressie, machtsvertoon, militarisme. Je zou kunnen denken dat met de emancipatie van vrouwen een betere wereld kon ontstaan. Maar dat heeft Virginia nooit beweerd.
Een eeuw verder is in de westerse wereld een groot deel van de emancipatie bewerkstelligd. Vrouwen bevinden zich steeds vaker aan de top van het bedrijfsleven, de politie. Maar die vrouwen zijn masculien geworden, vereenzelvigen zich zelve met de patriarchale elementen die Virginia zo verafschuwde, waarmee van het hele feminisme per definitie niets terecht is gekomen. Heeft kunnen komen. De emancipatie van de vrouw heeft de wereld niet beter gemaakt.
Virginia had een afkeer van dwang en ongelijkheid. Van autoritair gedrag. Virginia stelt vragen, maar hoedt zich om antwoorden te geven. Uit haar late roman “De jaren” haalde uiteindelijk zelfs alle ponerende passages weg. Poneren gaat uit van een autoriteit, waar Virginia zich wilde opstellen als gesprekspartner. Daar ligt de sleutel: met elkaar in gesprek blijven, communiceren, luisteren. Het is de basis van therapie. En precies dat maakt haar boeken zo waardevol.
Een cliënte zetelen mij: “zeg jij maar, jij bent de deskundige.
“Nee”, zei ik, “therapie doe je altijd met zijn tweeën “.
Misschien heb ik dat wel van Virginia geleerd.
