Ik ben nog van de generatie aan wie op de lagere school de Coster-legende als historische waarheid werd gepresenteerd. Door meester Zegveld, met nadruk op onze nationale trots, want zo was hij, meester Zegveld.
Laurens Janszoon Coster liep ergens in de eerste helft van de veertiende eeuw door de Haarlemmerhout en sneed voor zijn plezier een aantal letters uit een stuk beukenschors. Als de appel van Newton vielen de letters in het mulle zand en lieten afdrukken achter. Eureka! De boekdrukkunst was uitgevonden.
In kleine kring overleefde de legende tot het 1823 werd en er een groots herdenkingsjaar aan de ontdekking werd gewijd, om het - na de Franse tijd - aangewakkerde nationaliteitsbesef de onze nationale trots kracht bij te zetten. Zogenaamde costeriana, kleine stukjes bewaard gebleven gedrukte Nederlandse teksten, waren kort daarvoor gedateerd op 1423 en ook een oude Keulse kroniek uit 1499 vermeldde al dat aan Gutenberg ontdekking een Hollands voorbeeld was vooraf gegaan. Voldoende bewijs! Dat al snel duidelijk werd dat de costeriana van tientallen jaren later bleken, kon de legende niet ontkrachten: de Nederlandse Laurens Janszoon Coster was uitvinder van de boekdrukkunst! Zo onderwees nog meester Zegveld eind jaren zestig.
Een en ander geeft te denken, maar het vreemde is dat ik nooit helemaal afstand heb willen doen van de legende. De nationale trots appelleerde al aan diepe gevoelens bij het kleine jongetje dat ik toen was. Belangrijke ontdekkingen werden vaak min of meer tegelijkertijd, onafhankelijk van elkaar gedaan, heb ik eens tegen mijn zonen gezegd, toen we in Haarlem waren. Dat Coster, zo hij al iets met de boekdrukkunst te maken heeft gehad, voorzeker niet de eerste is geweest, zei ik er niet bij. Mensen steken toch merkwaardig in elkaar als ons wij-gevoel in geding is, zeker als het al zo vroeg is begonnen.
Maar het jaar 2023 is voorbijgegaan zonder dat ik iets heb gemerkt. Met mijn generatie zal de legende voorgoed verdwijnen. Ze staat niet eens meer op Wikipedia. Wat ik ook weer een beetje jammer vind.
