Labels

donderdag 30 januari 2025

Claudia

 
Claudia, jaren zeventig

Soms moet je na het werk even afschakelen. Ik kijk naar “De slimste mens”.

Philip Freriks was een beetje verliefd op Claudia Cardinale, bekende hij met enige schroom. In Parijs zat hij een keer bijna naast haar in een restaurant, maar zijn vrouw was erbij. ‘Kom niet aan mijn Claudia’, zei hij tegen Maarten van Rossum, die niet geïnteresseerd is in dit soort schoonheid. Ik ben geïnteresseerd in alle schoonheid. Dus ook In Claudia, als is het maar omdat mijn vader een beetje verliefd was op Sophia, waarmee alles weer bij elkaar komt.

Ik blijf mezelf herhalen…

Een mooiere foto is er niet!

dinsdag 28 januari 2025

Verbale boodschappen

 
Anne Magill, “by The river”, 1962

Timothy Snyders was op televisie, in Buitenhof. Dat wil ik nog even zien zei ik tegen mijn vrouw, die voorstelde om te gaan wandelen.

Ik heb een paar maanden geleden “Bloedlanden” gelezen, voor de tweede keer, waarin Snyder niet alleen een indrukwekkend historisch relaas geeft, maar ook een hele krachtige analyse, van hoe het werkt op de wereld, met ons mensen, en hoe het zich telkens weer zal herhalen. Zonder dat we kunnen weten hoe.

Snyders visie kwam in het interview veel minder indrukwekkend over dan in zijn boeken. Ik probeerde dat aan mijn vrouw uit te leggen, vertelde over daders, die zich slachtoffer voelden, maar merkte dat het ook mij niet lukte. Het voelde als een mening als van zovelen. Eigenlijk voelde het helemaal niet.

Je kunt maar beter een boek lezen en verder je mond houden. Hooguit het boek prijzen in de hoop dat ook anderen het gaan lezen. Dat schiet niet op maar is het enige dat werkt. Verbale boodschappen zijn bedoelde voor een een-op-een relatie. Grote woorden blijven altijd aan de oppervlakte. Maar zullen het ermee moeten doen. Het zijn er te weinig die nog regelmatig een boek lezen.

Hadden we maar gaan wandelen…

zondag 26 januari 2025

Misschien ook niet

 
Georg Schrimpf, “Mädchen am Fenster”, 1935

Op een dag
Werd het anders,
Misschien wel beter
Misschien ook niet,
Wat liefde ooit was
Maakte plaats voor wat anders,
Misschien wel beter,
Misschien ook niet,
Ik stond in de drukte
Ik voelde de liefde
Misschien ietsje beter,
Misschien ook weer niet,
Maar de wind blies me verder
Tot waar ik nu ben gekomen,
En misschien is het beter,
Maar misschien ook weer niet,

Nu de wind is gaan liggen,
Maar heel soms ook weer niet.

vrijdag 24 januari 2025

Bomen in het bos

 


Ik herlees Toergenjevs “Vaders en zonen”.

Anna Sergejevna zweeg even: ‘Hebt u dan geen greintje gevoel voor kunst?’ Vroeg ze, en ze leunde met haar elleboog op de tafel, waarmee ze haar gezicht dichter bij dat van Bazarov bracht. ‘Hoe kunt u daar nu buiten?’
‘Waar is kunst dan wel voor nodig, als ik vragen mag?’
‘Alleen al om mensen te kunnen begrijpen en bestuderen.’
Bazarov lachte spottend. ‘Ten eerste is daar de levenservaring voor, en ten tweede kan ik u vertellen dat het bestuderen van individuele personen niet de moeite waard is. Alle mensen lijken op elkaar, zowel naar lichaam als naar geest; ieder van ons heeft hersenen, een milt en een hart, onze longen zijn op eenzelfde manier gebouwd; en ook de zogenaamde geestelijke eigenschappen zijn bij iedereen gelijk: kleine variaties betekenen niets. Één exemplaar volstaat om een uitspraak te doen over alle anderen. Mensen zijn als bomen in het bos: geen botanicus gaat zich met elke afzonderlijke berk bezighouden.’

Een psycholoog is geen botanicus, denk ik dan. En toch stemt het tot nadenken…

woensdag 22 januari 2025

Perspectief verschuiving




De term peripeteia komt uit het Grieks en betekent zoiets als ‘plotse verandering’, een plotse verandering van perspectief, van een situatie of van een persoon, op basis van nieuwe informatie, een ontdekking, klein of groot. Aristoteles gebruikte de term al in zijn theorieën over het schrijven van een goed drama, voor het plot van een tragedie.

We zitten zo vast in beelden, gedachtes, in onze dagelijkse kijk op dingen, op mensen, dat we ons vaak niks anders kunnen voorstellen. Tot het moment dat het perspectief zich verplaatst. Trump doet zoiets. Alleen is ons leven geen toneelstuk. We kunnen de televisie niet gewoon weer uitzetten en denken dat het maar een spel is. En toch is dat een beetje wat we doen. Ook ik!


zondag 19 januari 2025

Even mooi

 
Thérèse Schwartze, “Drie meisjes uit het Amsterdamse Burgerweeshuis “, 1885

Soms
Zijn mensen mooi,
Niet om wat ze zeggen,
Niet om wat ze doen,
Maar gewoon
Zoals ze zijn,

Soms
Kan ik zo kijken,
Ben ik mild
En zachtmoedig,
Ook al voelt het
Een beetje klef
En wat gekunsteld,

Soms
Ben ik optimistisch,

Soms valt het allemaal niet mee.




vrijdag 17 januari 2025

Mist

 
St. Petersburg, 1908

Mist,
Volle mist
Vindt iets vastigs
In de vaagheid
        van mijn leven,
Door de traagheid 
      van verleden,
Van haar laagheid
         soms verheven,
Voor de snelheid
       en het zweven,
Voorbij mijn angsten
    en het beven

Is onzekerheid gebleven

In de vaagheid
       van mijn leven

Volle mist
            van mijn verleden

Zoekt iets vastigs
         voor het heden.


woensdag 15 januari 2025

Geen Lenin


Lenin en Kroepskaja, 1918

Ik zag Maarten van Rossum op tv. Hij becommentarieerde uitspraken van Trump over Groenland en het Panamakanaal. Hij noemde het leuterpraat. Eerder zei hij ook al dat Poetin de Oekraïne niet zou binnenvallen. En nog steeds maakt hij dezelfde fout: hij begrijpt niet dat de nieuwe leiders niet meer denken in onze oude logica.

Dit heeft zijn weerga niet, dit is een wonder in de geschiedenis, dit is een openbaring die zich met kracht in het kreupelhout, in de sleur van het alledaagse leven heeft gestort, zonder acht te slaan op zijn ontwikkeling. Dat schreef Pasternak over de Russische Revolutie. Maar Trump is geen Lenin. Ik probeer het te begrijpen. Alsof ik hem in therapie heb. Ik houd mijn hart vast.

maandag 13 januari 2025

Olga gravin Von Hohenfelsen

 

Olga Paley (1865-1929), later gravin Von Hohenfelsen, werd geboren en groeide op in Sint-Petersburg. In 1884 huwde ze een Duits-Baltische grootgrondbezitter, maar in de jaren 1890 kreeg ze een verhouding met grootvorst Paul, jongste zoon van de in 1882 vermoordde tsaar Alexander II, die eveneens getrouwd was. In 1897 legen ze een buitenechtelijke zoon, hetgeen tot een groot schandaal leidde. Tsaar Nicolaas II vond dat hij een voorbeeld moest stellen en verbande Paul uit Rusland. Olga en Paul vestigde zich uiteindelijk in Parijs, waar ze nog twee dochters kregen. Ze kochten er een luxueus huis, waar Olga voortuderend soirees organiseerde, waar ‘tout Paris’ aanwezig was. Ze was typerend voor de buitenissig luxueuze en geaffecteerde levensstijl van de Beau Monde tijdens de Belle Époque, een periode die herleeft in de werken van Marcel Proust, mij zo lief, en daarom ook een beetje in mijn gedachten.

Helen Rappaport beschrijft Olga in haar boek “De Romanovs na de val” op basis van haar dagboeken, die nu in de archieven in Moskou liggen. Die dagboeken lijken op een eindeloze catalogus van zelfverwerkelijking, van haar kleding, en haar kapper, meerdere keren per week, aan parfum van Roger & Gallet en Houbigant, aan schoonheidsproducten van Guirlain, ze kende de beste winkels in de Rue de la Paix al voordat ze Paul ontmoette, uit de tijd dat ze haar eerste man Erich von Pistohlkors vergezelde op diens buitenlandse reizen, ze kwam regelmatig bij Paquin, wiens japonnen 5000-6000 franc kosten, en was een trouwe klant bij Charles Worth, een paar deuren bij Cartier. Omdat Olga te bang was dat ze te dik werd voor haar prachtige, dure japonnen, at ze niet mee aan tafel, maar nam ze tussendoor zelf kleinere hapjes.het was de moeite waard voor de triomf die ze beleefde tijdens het Hongaarse gekostumeerd bal van Madame Yturbe, waar ze een en al luxe uitstraalde; een jurk van Worth, afgezet met rijen van parels, een tiara van Cartier met peervormige diamanten, een imposante bontmuts is huzarenstijl met een corsage van diamanten en parels van Cartier, en een bijpassende bontmantel. Olga’s kapels voor de gelegenheid kostte 9950 franc (ongeveer 700 dollar) bij kapper Savary. De fotograaf Boissonas & Taponier maakte bovenstaande foto van haar die overal circuleerde en was een baken van mode in de Belle Époque op haar hoogtepunt. Die foto mag in mijn blog niet ontbreken. Ik heb gezocht naar de sieraden die ze op de foto draagt, maar niet gevonden. Wel twee andere van haar Cartier-corsages, die in 2009 bij Sotheby’s werden geveild voor zo’n twee ton per stuk. Als ik het had kunnen betalen had ik er wel eentje willen hebben.


      





zaterdag 11 januari 2025

Niet voortdurend

 


In mijn vorige blog schreef ik nog wat ongecontroleerd, vandaag heb ik wat meer rust.

Ik kijk naar een oude foto. Ooit was de wereld eenvoudig en mooi. Zelfs met alle ellende van de twintigste eeuw.

Er lijkt zich iets te ontwikkelen van een andere orde, die we nog niet kunnen doorgronden. Wat daarbij beangstigd is dat veel mensen die tegenwoordig de touwtjes in handen hebben psychisch niet heel gezond lijken. In elk geval niet in oude termen, ook hier. We hebben het eerder gezien. 

De twintigste was erg, ik hou mijn hart vast voor de eenentwintigste.

Maar gelukkig niet voortdurend! Wat een mooie foto!


donderdag 9 januari 2025

Cohesie en angst

 
Paul Fischer, “Twee vrouwen, Ved Stranden, Kopenhagen, schuilen voor
de regen”,. Op de achtergrond de Christiansburg Slotkerk, 1900-1910 

Het gaat er niet om wat ik vind, maar om wat ik waarneem. Laat ik daar veiligheidshalve maar mee beginnen.

Ik zag een nieuwsitem over Elon Musk en wist niet wat ik hoorde. Dat heb ik soms ook als psycholoog, maar je laat het niet merken. Altijd blijven waarnemen, altijd blijven observeren, zonder oordeel.

Toen ik klein was en op de lagere school zat, zaten en enkele kinderen op school van Spaanse gastarbeiders en een paar Molukse kinderen. Niemand nam daar maar op enigerlei manier aanstoot aan. Het waren er maar een paar, ze waren van harte welkom.

Het aantal allochtonen in Nederland neemt nog steeds toe. Overal in Europa trouwens Iedereen weet dat. Dat is wat we waarnemen. Het lijkt alsof ze steeds minder welkom zijn. 

Soms daagt er ineens een soort van beginnend inzicht, eigenlijk te diep om zo kort uit te leggen. Evolutionair, antropologisch. Daar moet je het zoeken.

Mensen zijn sociale dieren, van oudsher leven we in groepen. Om het leven in een groep een beetje goed te laten verlopen hebben we regels ingevoerd. Maar wat nog meer nodig is dan regels is een bepaalde vorm van sociale cohesie. Een wij-gevoel, deel uitmaken van de groep. Anders komt er angst. Dat is een psychologische waarheid. Er is niks aan te doen. We zullen ermee moeten dealen, maar dat lukt niet iedereen. Populisten maken spelen daarop in.

Ik ben maar een simpele psycholoog. Ik neem waar, ik kan er allemaal niks aan veranderen. 

dinsdag 7 januari 2025

Stokt het stromen

 
William Orpen, “Window in London Steet”, 1901

De snelheid 
                                  van het water,
Het stromen 
                              van de tijd,
Naar de eindeloze zeeën,
Die verdwijnen voor bereikt,
Die verslinden in verdwijnen,
Die verloren achterblijft,
Raakt mijn vroeger aan het later
Raak ik mijn gevoelens kwijt,
In de snelheid 
                                 van het water
In het stromen 
                              van de tijd.

In de snelheid van het water
Stokt het stromen 
                             van de tijd.


zondag 5 januari 2025

Niet eerlijk

 
Jane Fonda in “Tall Girl”, haar debuutfilm uit 1960

Schoonheid leidt af van de dood, schreef ik al eens. Waar geen schoonheid is, is de dood.

Jane Fonda (1937) debuteerde als filmactrice in “Tall Girl”, de verfilming van een Broadway-komedie waarin ze dezelfde rol vertolkte. Ze speelde een naïef college-meisje dat het leven op een campus beschouwde als een huwelijksmarkt. De film, die ik overigens nooit gezien heb, werd geen succes. 

Jane zou later verre van een naïeve vrouw worden. Als kind van een beroemde ouder eis je je plek op! Ik heb dat nooit zo sterk gedaan. Toen “Tall Girl” uitkwam was ikzelf nog maar een baby. Mijn ouders waren buiten het dorp waar ze woonden ternauwernood bekend. Je moet je plek kennen, was het motto. 

Jane en ik zijn nooit bij elkaar gekomen, hoe mooi ze ook altijd geweest is. Tot op de dag van vandaag. Ze is op een haar na zo oud als mijn moeder, maar sommige levens kun je niet vergelijken. Sommige foto’s ook niet. Soms is het makkelijk om je goed te laten horen. Het is niet alles eerlijk verdeeld in de wereld.


Jane op het filmfestival te Cannes in 2024, het kan nog wel even door

vrijdag 3 januari 2025

Alma en de tijdsgeest

 
Alma Mahler-Werfel, ca. 1908

Alma Mahler gold lang als een prototype van de nieuwe vrouw, iemand die nieuwe manieren zocht om vrouw te kunnen zijn, meer dan alleen maar de vrouw van, ook al heette die Mahler.

Uit Alma’s dagboeken weten we dat ze vaak aan seks dacht: 
“Waarom ben ik zo grenzeloos wulps? Ik verlang naar verkrachting - wie het ook moge zijn”.
Ik deze tijd kun je daar als vrouw niet meer mee aankomen, tenminste als je voor geëmancipeerd wil doorgaan. In haar eigen tijd kon je er trouwens ook niet mee aankomen, maar toch… Het geeft te denken over de mate waarin de tijdsgeest onze opvattingen bepaald. En hoe er wordt omgegaan met mensen die zich niet willen voegen naar die tijdsgeest. Als er iets van alle tijden is, dan is het dat wel.

Als we iets zouden moeten veroordelen, dan is het wel ‘het veroordelen’ zelf. Een paar uitzonderingen daargelaten natuurlijk.

woensdag 1 januari 2025

Een jaar is een jaar


Vilhelm Hammershøi, “Interieur met spiegel”, 1907


Een jaar
               is een jaar,
Balans van verwachting,
                                       je verwacht geen verdriet,

Een jaar
                is een jaar,
   Denk dan ook aan mijn moeder
                                    die het niet meer zo ziet,

Een jaar 
               is een jaar,
Balans van verwachting,

                                     Maar soms ook weer niet.



Gelukkig nieuwjaar