Alles wat er is

 

Ooit

                     was ik een kleuter

               kleutert klein,

Een kind nog zonder tijd

Ik weet niet of het beter was

Het meeste ben ik kwijt

Ineens

          was ik groot,

      volwassen,

Mijn zelf gemaakte nest

Het voelde beter

Het voelde best

In weerwil van de hele rest

Straks

       ben  ik oud,

      nog ouder,

Soms voel ik weer het kind

Wat is er van alles gebleven?

Was dit nu lieve mama,

                     is dit alles wat er is

Ja mij jongen dit is alles

                                         alles wat er was en is gebleven.

In de schijn

 

Willem Steelink jr. “Blij welkom”, 1916

Tot het weer wat beter wordt,

Tot het water smaakt naar wijn,

Tot het donkert in de schemer,

Tot de laatsten niet meer zijn,

Tot het talen twijfel wordt,

Tot het mijn verwordt in dijn,

Of net andersom natuurlijk,

Zo zal ik nooit echt zeker zijn,

Blijf ik hangen in de schijn.

Kerst binnen borreltje

   

Boeken naast de bank. Verwarming aan. Kerstboom. Borreltje.

Niks mis met binnen blijven.

Fijne kerstmis, voor wie dit mag lezen..

Moeder

Sophia, 1960

Ik had als kind een huis en haard

en voor mijn toekomst werd gespaard 

en in die kring

bleef ik tot mijn spijt

als tijd die door mijn vingers glijdt

gevangen tot ze hene ging.

(kleine aanpassing van Wilmink)

Elke dag

 

Heinrich Petersen-Angeln, “Meisje in klaprozenveld, Egmond”, ca. 1890

Waarom huilde je zo plotseling 

zo kort en zo verschrikkelijk 

dichtte Vasalis,

En schudde je toen ik het vroeg

alleen maar troosteloos je hoofd,

Vraag ik nog het elke dag

maakt mijn vak tot gedichten

die maar zelden worden geloofd.

Hollandse romantiek

 

Anthony Oberman (1781-1845), “De schilder in zijn atelier”, 1820, olieverf op doek, 36 x 43,5 cm, Rijksmuseum

Vol spanning kijkt de schilder naar zijn bezoeker, die zijn laatste schilderij beoordeelt: een romantisch landschap. De bezoeker lijkt een gewichtig man, met lange jas en een hoge hoed op zit hij op een stoel voor de ezel, met zijn rug naar de kijker. De schilder heeft de schilderstuk, palet en penseel nog in de hand. Verspreid in het atelier ligt alles wat een schilder nodig heeft: gipsen modellen, een wrijfsteen op de tafel links om pigmenten te vermalen en aan de schouw varkensblazen om de poeder gemengd met olie in te bewaren. Rechts is een schouw en kachel te zien. Aan de muur hangen meer schilderijen, een portefeuille met tekeningen staat tegen de stoel geleund. Op de tekeningenportefeuille is te zien dat het om Oberman zelf gaat, schrijft het Rijksmuseum schrijft op haar website, hoewel ik dat zeer betwijfel: Oberman was in 1820 bijna veertig, in die tijd een man op leeftijd, en de schilder oogt zo zeker niet. Wellicht betreft het gewoon een signatuur. Enfin, zo staan er meer onjuistheden op de websites van musea dan op Wikipedia, maar dat is een andere discussie.

Op Wikipedia schreef ik ooit een mooi lemma de de romantiek in de schilderkunst. Over de romantische schilderkunst in Nederland schreef ik dat die slechts in beperkte mate aansluiting vond bij de grote romantische beweging die zich voltrok in Duitsland, Engeland en Frankrijk: geen heroïsche historische taferelen, geen grootse gebergten, geen exotische fantasieën of huiveringwekkende emoties. Niettemin is bij de Nederlandse kunstschilders uit die tijd wel degelijk sprake van een romantische instelling, in de zin dat ze de eigen schoonheidservaring boven een klassiek ideaalbeeld stelden, maar zonder het grootse gebaar. In Europees kader is de Nederlandse romantiek dan ook veel bescheidener, bijna onderhuids, atmosferisch en in zekere zin wel sentimenteel te noemen. Het is de nostalgie die overheerste.

Ik herken dit ook in dit werk van Oberman. De schilder wordt ouder. Dromen veranderen, worden bijgesteld, zonder geheel te verdwijnen. Want in de grond, eenmaal aanwezig, blijft het gevoel onveranderd. Oberman moet dat gevoeld hebben, heeft het terug willen halen uit de tijd, waarmee hij de essentie van de romantiek raakt. En de essentie ook van hoe ik in elkaar steek, aan het einde van mijn carrière, ruim tweehonderd jaar later. Hoe ik altijd zal blijven. Maar ik weet niet of het blijvend is.

Felicitatie

 

Felicitatie aan Marina de Graaf. Voor mij is ze altijd Sara. We hebben elkaar nooit ontmoet. Ze weet niet eens van mijn bestaan.

Maar toch… Beetje bijzondere dag toch.

Andere tijd

 

Iedereen mag leven. Iedereen mag stemmen. Alle mensen zijn gelijk. Zo begin jaren tachtig was ik nog overtuigd socialist. Een beetje communist zelfs. Meende ik tenminste.

Bert Nienhuis is een fotograaf naar mijn hart.

Nog maar eentje, hieronder, maar dan om andere redenen, omdat ik iemand leek te herkennen. Wat niet zo bleek te zijn. Het was een andere tijd ook, zo begin jaren tachtig.

Vliegen vele vogeltjes

Konstantin Korovin, “Café in Parijs”, 1891

In mijn kleine tuintje,

Mijn tuintje aan het water,

Daar vliegen vele vogeltjes

            Vrolijk door elkaar,

Een vink vliegt door de bomen,

Een meesje over het gras,

Een musje rust op de buxushaag,

Waar net nog het duifje was,

Een merel pikt naar een wormpje,

Winterkoninkje vlak bij het glas,,

Een roodborstje hupt energiek op de stoep,

Een ekster zit in het gewas,

Het lijkt zo wel warempel

                              een wanordelijke klas,

     Was ik de meester

                    Die ik nooit ben geworden,

Dan ging ik naar buiten

               In mijn deftige gevoerde 

                                                    winterjas,

Dan ging ik naar buiten in mijn jas,

        De strenge meester

            Die ik nooit echt was,

Soms is er orde

Waar ze eerder amper was.

Vage lijn

 

Jean-Léon Gérôme, “ De executie van maarschalk Ney”, 65x104 cm, 1868

Mooi schilderij. Schilderij van stilte.

Michel Ney was jaren lang een van Napoleons steunpilaren op de Europese slagvelden, maar toen na de mislukte veldtocht naar Moskou nederlaag op nederlaag volgde was hij een dergenen die in 1814 aandrongen op diens abdicatie. Napoleon werd naar Elba verbannen en Ney sloot zich aan bij het leger van de in ere herstelde Lodewijk XVIII. Toen Ney vervolgens werd uitgezonden tegen de van Elba teruggekeerde Napoleon, kreeg hij gewetenswroeging en liep hij op 17 maart 1815 met 20.000 man bij Auxerre over naar Napoleon. Tijdens de slag aan Waterloo kwam hij daarmee aan de verkeerde kant van de geschiedenis te staan. Als landsverrader werd hij ter dood veroordeeld. Op 7 december 1815 werd hij geëxecuteerd door mannen die behoord haddn tot zijn eigen troepen, hij weigerde een blinddoek en gaf zelf het bevel tot schieten.

Gérôme schildert de executie kort nadat het vonnis werd voltrokken. Op de muur is nog net te zien dat er kort tevoren nog stond: ‘Vive l’Empereur’. Maar het tij is weer gekeerd. Er is geen ruimte meer voor glorie. Ik tuur naar het schilderij. Het is stil. Heel stil. Ik voel het in al mijn vezels. Het stemt tot denken. Over goed en kwaad, en de dunne lijn daartussen. Een lijn die nog altijd even vaag is. Het stemt verdrietig, los van de historie, waar niemand ooit van leert. Vae victis wist Caesar al.

Omwille van de troost

 

“Durf haar niet te vertellen dat ze de Franse uiensoep moet nemen als ze een Italiaanse bruiloft wil. Het is Sophie’s keuze!”

Sophie keuze! Soms zijn keuzes niet te dragen. Ondraaglijke verdriet. En tegelijkertijd biedt het troost, het boek nog meer dan de film.

Sophie’s keuze raakt aan Mysteriën. Nathan aan Johan Nagel. Ikzelf voel me soms meer Stingo, nog steeds, als toen in de eerste keer Hamsun las.

Zoveel verander je niet in je leven. Wat verandert zijn de omstandigheden. Wat kunnen we anders doen dan aanpassen. Sophy weet dat. Slechts de allersterksten trotseren soms het leven. 

Het zal daarom zijn dat ze aangetrokken werd door Nathan.

Het boek staat niet in mijn lijstje van tien beste niet Nederlandstalige boeken. Dat moet een vergissing zijn geweest. Ik moet het weer maar weer eens herlezen. Omwille van de troost.

Wat een dag!

 

Fernand Allard l’Olivier, “Serenade”

Kabouter Prak weet het even niet meer. Hij heeft net de vuilnisbak weggezet en gaat op de fiets naar het werk. De hele afstand fietst hij achter dezelfde vrouw, maar ze kijkt niet één keer om. Op zijn werk leest hij alle brieven achterstevoren en schrijf ze over op de kop. Goedeavond, goedeavond, het is vijf uur en hij wandelt naar buiten en hij fietst weer naar huis. Hé, kijk. Daar fietst dezelfde vrouw weer. Kabouter Prak fietst een beetje door tot hij weer achter haar rijdt. Maar hij haalt haar niet in. Hé, roept hij, maar de vrouw kijkt niet om. Hij weet niet goed hoe ze eruitziet. Behalve van achteren dan, maar ja… En dan is hij al bij het bruggetje en even later weer thuis.

Kabouter Prak weet het ook even niet meer. Wat een dag! Hij moet zich ook altijd inhouden.

Terug naar Odette

Soms wordt je getroffen door iets wat adembenemend mooi is, een kunstwerk, een portret, kort na 1900, geschilderd een verbinding van al wat mooi is. Een portret van Laure Hayman, een courtisane uit het Belle Epoque, die model stond voor Odette, de latere mevrouw Swann uit Marcel Prousts ‘A la recherche du temps perdu’. Bij mijn boekverslag van Du côté de chez Swann op Wikipedia voegde ik al een prachtig portret toe door Julius LeBlanc Stewart. Maar dit portret intrigeert zo mogelijk nog meer. Een trotse dame van middelbare leeftijd die zonder enige gène haar borsten toont. Laat ze maar praten… Schilder is de mij verder niet bekende Spaanse - lang in Parijs werkzame - kunstschilder Federico de Madrazo y Ochoa (1875-1934), zoon van Raimundo Madrazo, die Laure al zo’n twintig jaar eerder schilderde.

Of is het vooral Laure die me zo boeit. Alsof ik ze herkende. Dappere zelfbewuste dames dwars tegen de stroom van de preutse tijdsgeest in. Terug naar Proust, waarmee alles begint.

Laure Hayman (1851-1940) werd geboren in Chili als dochetr van een Engelse ingenieur en internationaal handelaar. de dood van haar vader trok ze in 1879 naar Parijs en werd aangemoedigd door haar moeder courtisane. Ze woonde in een appartement bekostigd door de Nederlands-Franse bankier Raphaël Bischoffsheim, had talloze minnaars uit de hoogste sociale klassen van Europa en deelde naar verluid ook het bed met Adrien Proust, vader van de schrijver. Marcels ontmoette haar voor het eerst in 1888, toen hij zeventien was en werd snel een intieme vriend. Op latere leeftijd zou Laure een verdienstelijk beeldhouwster worden. Ze overleed op negentigjarige leeftijd te Parijs.

Door Julius LeBlanc Stewart

Door Raimundo Madrazo, jaren 1880

En nogmaals Federico de Madrazo, omdat ze zo mooi is

Binnen is het beter

 

Guy C. Wiggins, 5th Avenue

Buiten sneeuw

Buiten wit

Ik zie

De auto’s af en aan

Waar gaan ze heen

Al die auto’s

Ze rijden af en aan

Met hun lampen

Door de sneeuw

Ik blijf thuis

Ik blijf binnen

Buiten is het koud

Brrr

Binnen is het beter

Binnen is muziek

Binnen is er koffie

Beter ga ik niet naar buiten

Buiten is het koud

Binnen is het beter

Hoger dan de wolken

Gescheiden van de goden

Blijf ik beter binnen

Weer ik alles af

Luister ik muziek

Naar mijn eigen goden

In mijn eigen dromen

Ook al zie ik ze nog niet.

Voor de verandering

Marilyn, toch weer, 1960

“To me, photography is an art of observation. It’s about finding something interesting in an ordinary place…”

Elliott Erwitt is dood, bijna honderd jaar is i geworden.

‘s-Morgens rijd ik naar mijn werk en passeer ik drie enorme windmolens. Uit elke hoek is het anders, bij elk weer, bij avond, overdag. Ik fantaseer over een fototentoonstelling en diverse series die ik exposeer, allemaal windmolens, allemaal in zwart-wit. En voor de verandering af en toe in kleur.

In mijn hart ben ik een fotograaf. Soms ben ik Erwitt.

Ik zag Erwitt’s werk op vakantie in Italië, alles in zwart-wit. Voor de verandering een keer in kleur. Omdat ik het wat anders benader vandaag. "Colour is describing. Black-and-white it is interpreting.", zei hij daarover. Omdat hij er niet meer is natuurlijk.

Amsterdam, 1968

Saint Tropez, 1959

Las Vegas showgirls, 1957