Natassja

 

Natassja Kinski, 1979

Natassja is voor mij een beetje van de eeuwigheid. Een van mijn vroegste erotische herinneringen. Van ver voor het internet. Ik zal er niet over uitweiden. Erotiek bezoedelt, bijna per definitie. Maar Natassja is me lief gebleven. Ze past voor mij in een rijtje met Françoise Hardy, Jane Birkin, prinses Caroline. Namen die horen bij mijn adolescentie. Ze maken deel uit van mijn dromen, die onvervulbaar bleken, wat achteraf misschien ook wel goed was.

En de rest wat hier stond heb ik verwijderd. Voor vandaag is een foto voldoende.

Meisje voor de spiegel

 

Pablo Picasso, “Meisje voor een spiegel”, maart 1932

Er staat een meisje voor de spiegel. De wereld is mooi maar ze is niet blij. Haar spiegelbeeld is somber, grauw, accentueert al haar onvolkomenheden. Het meisje is onzeker over zichzelf, ziet alleen het negatieve. Ze ziet haar eigen schoonheid niet, de kleuren van de wereld. De kleuren van de harlekijn, die Picasso is, die haar omringt. En dat maakt somber.

Of is het een vanitas: de angst voor het ouder worden. De ijdelheid van het heden. Maar ook dat stemt somber.

Dag en nacht, las ik ook ergens. Ze reikt naar haar spiegelbeeld om haar verschillende ikken te verenigen. Tevergeefs.

Picasso portretteert in “Vrouw bij de spiegel” Marie-Thérèse Walter, zijn toenmalige, enigszins labiele maîtresse. Zijn zelf-ontwikkelde stijl van het kubisme staat hem toe haar van alle kanten te bekijken. Hij speelt ook met texturen, die grover zijn in het spiegelbeeld, met donkere lijnen die de somberheid onderstrepen. De lichte kleuren van het meisje, Walter dus, trekken de meeste aandacht, het spiegelbeeld lijkt zich te verbergen. En binnen dit alles vormt het werk toch een afgewogen geheel, een totaalcompositie, zoals al onze gezichten er in laatste instantie toch weer één zijn.

Verbonden verward

 

François Barraud, “Naakt voor de spiegel “, 1932

De pijn 

                  bij de ander,

Verbonden

            in smart,

     Van harte

verstard,

     Van harte

verstard,

Als teken 

              van liefde,

            de rust in mezelf,

De rust in mezelf

  Behoorlijk 

           verward,

  Behoorlijk

          verward.

Vier jongetjes

 

Eva Besnyö, “Amsterdam, Leidsegracht”, 1951, vanuit de woning van de kunstenares

Nog maar een foto van Eva, genomen vanuit haar woning aan de Leidsegracht.

Vier jongetjes geboren rond het einde van de oorlog, tijdens de hongerwinter misschien. Vier jongetjes die goed nog kunnen leven. Rond de tachtig zouden ze moeten zijn. Vier levens die een nieuwe tijd ingaan. Maar die zich daar onder het vissen niet mee bezig houden. Vier vissende jongetjes, zich amper bewust hoe gelukkig ze eigenlijk zijn, daar aan het water. Dat bewustzijn komt altijd pas later.als het al komt.  Op hun oude dag misschien. Als het allemaal verloren is. Zo moeizaam te herstellen.

Wer zie ik de openingsscène van een film. Geen leven is zonder verhaal.

Contemplatie

 

Eva Besnyö, “Vrouw en kat”, Amsterdam, Lange Leidschedwarsstraat, 1934

Evan Besnyö (1910-2003) was een Van oorsprong Hongaarse fotografe met Joodse roots. In 1930 verhuisde ze naar Berlijn om zich verder te ontwikkelen in haar vak, maar vanwege en het anti-Joodse sentiment daar week ze in 1932 uit naar Amsterdam. Ze was tijdens de oorlog betrokken bij het verzet, in de jaren zestig-zeventig ook bij de vrouwenbeweging. Dat beeld en haar verbinding van de meer zakelijke stroming van de ‘Nieuwe fotografie’ overschaduwt soms haar vroege contemplatieve werk, wat voor mij tot het beste behoord dat er in Nederland is gemaakt.

Bovenstaande foto typeert die contemplatieve benadering misschien wel het best. Een jonge vrouw ligt uitgestrekt voor een zich van vloer tot plafond uitstrekkend raam op de eerste of tweede verdieping van een gebouw in Amsterdam. Dromerig kijkt ze weg naar de hemel en lijkt haar gedachten de vrije loop te laten, terwijl een jong katje rechts van haar hoofd heel erg gefocust wordt door iets wat beneden gebeurt. Misschien is het wel dit contrast wat me zo intrigeert.

Waar droomt ze van, deze mooie vrouw, wat gaat ze doen als ze dadelijk weer opstaat? Hoe loopt het later met haar af in een wereld vol spanningen?

Het zou de openingsscène kunnen zijn van een film, waarvoor het scenario nog geschreven moet worden. Of misschien al geschreven is. De geschiedenis blijft zich herhalen.

De schoonheid van het leven evenzeer.

Stoere tijd

 

Michel Platini, Johnny Rep, Dominique Rocheteau, ca. 1979

Toen ik 16 werd kreeg ik een brommer. Mijn vrienden reden ook brommer. De school was 12 kilometer verderop dus een brommer was heel fijn. Een brommer was ook stoer. We wilden stoer zijn in die tijd. Lijken in elk geval. En een brommer hielp daarbij.

Johnny Rep was een stoere voetballer. Op hem wilde ik wel lijken in die tijd. Mijn latere vrouw vond Johnny altijd de leukste voetballer, dus dat klopt ook wel. De foto brengt me terug naar mijn stoere tijd. Hoewel ik later merkte dat ik dat niet was. Ik doe nu geen moeite meer.

Mannelijkheid

 

Voor Hamsun was de mens niet meer dan een reeks voortdurend veranderende stemmingen, vaak zonder een spoor van samenhang", schrijft Singer in zijn essay "Knut Hamsun: kunstenaar van het scepticisme".  Dat spoort met de veranderende modi in de schematherapie. We doen van alles, voortdurend, ook vanalles wat tegen ons werkt. We weten vaak nauwelijks waarom.

Weer heb ik Hamsun’s “Mysteriën” herlezen, in het Duits, zoals het hoort. Ik snap de woorden van Singer: het gaat niet om de handeling, om de uiterlijkheden van wat zich afspeelt, want die ken ik intussen wel, het gaat om de mysterieuze motieven en stemmingen die eraan te grondslag liggen, waarin ik mezelf herken. Om een of andere reden zoek je altijd naar de bevestiging daarvan. Bij Hamsun vind ik die nog steeds.

Ik heb een mapje met artikelen over Hamsun op mijn computer. Eentje ervan beschrijft het gedrag van de protagonisten uit zijn vroege boeken als performatief: ze spelen verschillende vormen van mannelijkheid, de meeste - zo lees ik - “outdated”, om het maar even onvertaald te maken. Nu is natuurlijk alle gedrag performatief, zelfs als je het niet wil, maar de bron, waar het vandaan komt, kan nooit “outdated” zijn natuurlijk. Dat wat onder de ijsberg zit, de stemmingen en motieven, rivaliteit, moed, agressie, dominantie, onderwerping, trots, mededogen, oerdriften die er al zitten sinds de savannen. Ook al worden ze in ons gedrag niet altijd meer herkend. Ook bij mij niet.

Maar toch zoek ik ze nog steeds. Omdat het de poëzie is van mijn ziel. Het zal daarom zijn dat ik nog altijd herlees. Omdat dat ik anders ben dan hoe ik lijk.

Zoals iedereen trouwens.

Tomaten voor chocola

 

Andrii Kateryniuk, Oekraïne, 2025

Bevrijdingsdag. Anekdote.

Mijn moeder woonde pal op de gens bij de bevrijding. Engelse of Canadese soldaten reden in een soort van parade ons land in en ze snelde met haar oudere zusje naar de straat. Hun vader had tomaten geplukt en die mochten ze aan de soldaten geven, om er dan chocola voor terug te krijgen.

“Ik weet nog dat ik heel boos was op ons Koos omdat die geen tomaten gaf aan soldaten op een motor. Dan trok ze snel haar hand terug. Soldaten op een motor gaven geen chocola. Dat deden alleen die te voet gingen of achterin een Jeep zaten”.

Kleine dingen maken soms meer indruk dan de terugkeer naar de vrede, waar ze als meisje van 8-9 waarschijnlijk niet zoveel gemerkt heeft. Het leven ging door. Nog een jaar of tien en er is niemand meer die zich nog iets herinnert. Maar Bevrijdingsdag mag blijven.

Hoop bij herdenking

 

Finnigans Wake (Agogo en Magogho en het hele zoopzoodje agroggo)

Shnit? Als een paal boven theewater! Macool, Macool, ai ai, waarom bestu sneven? op een moeie mondorstdagmorguen? Snikken verzuchteten zij bij Kannekeeks' kerstofverse wake, alle hoolivans der natie, geprosterneerd in hun consternatie en hun duodecibale overvloedige overmaat aan lamentatie. Er was frambowling en fuiven en fluiten en flippen en romijnen en appelchinezen ook. En ‘tal maakte het reuze gezwellig met de luiderste sjovialiteit. Agogo en magogho en het hele zoopzoodje agroggo. Op de kontinuatie van die illuminatie tot Hanenhunnigans extirpatie! Sommigen in klinkling kooras, meer, op klanklang klaaglijk. Knappen hem op en leggen hem af. Hij's teut maar hij's stabiel dat istie Priamas Olim!

(James Joyce, vertaling Henckes en Bindervoet)

Het is de dag van dodenherdenking. En steeds meer discussie.

Arnon Grünberg is op televisie. Hij spreekt over Herzberg, die ik hoog heb. Klik maar even door.

We zouden moeten streven naar een liberale samenleving waarin mensen met verschillende achtergronden en overtuigingen zouden moeten kunnen samenleven, wordt min of meer gezegd. Er ontstaat een geëmotioneerde discussie over ons handelingsperspectief.

Grunberg zegt uiteindelijk hoopvol te zijn. Maar ik houd er een heel ongemakkelijk gevoel aan over.

Mensen zijn groepsdieren, met territoriumdrift. Elementen van buitenaf worden geweerd, zeker als het er teveel worden. Lang waren de Joden zelf die vreemde elementen in de samenleving, nu hebben ze een eigen staat, maar vervolgens reageren ze daar op dezelfde wijze, vanuit hetzelfde sentiment dat zich vroeger tegen hen keerde. Uiteindelijk blijken ze net zo menselijk als degenen die hen vroeger vervolgden. 

En het lost zich nooit op.

Ik keer weer terug naar Herzberg, die zocht in de menselijkheid, kleine tekens, die overal zijn te vinden. Ook dat is hoop. Maar net ietsje anders.

Niets doen

 

Henri Le Sidaner, “De kleine tafel”, 1900-1910

Het was weer buitengewoon mooi weer en ik was vroeg thuis vandaag. Einde van een volle werkweek, mooi moment om even niets te doen. Ik zet me op mijn terras met een alcoholvrij biertje. Al is het maar voor het beeld, dat het goed is zo. Even zit ik zo, maar als vanzelf loop ik weer naar binnen, pak mijn iPad erbij en open weer een blog. Het heeft iets dwangmatigs, dat weet ik ook wel. Een drang om te creëren, voortkomend een behoefte aan controle, je niet neer willen leggen bij het verstrijken van de tijd. Lang nietsdoen is aan mij niet besteed, behalve als ik slaap. Nietsdoen kan ik alleen beleven als ik erover schrijf. Of wanneer ik Nescio lees, al veertig jaar dezelfde stukjes. Ik pak Titaantjes er nog maar eens bij omdat ik het zelf nog steeds niet beter kan uitdrukken. Niets doen op een mooie dag in mei:

En aan de rivieren mijner gedachten zit ik stilletjes en genoeglijk en rook een steenen pijpje en voel de zon op mijn lijf schijnen en zie 't water stroomen, voortdurend stroomen naar 't onbekende. En 't onbekende deert mij niet. En ik knik maar eens tegen de schoone vrouwen, die de bloemen plukken in mijn tuinen en hoor den wind ruischen door de hooge dennen, door de wouden der zekerheid, dat dit alles bestaat, omdat ik 't zoo verkies te denken. En ik ben dankbaar dat mij dit gegeven is. En in ootmoed pijp ik nog eens aan en voel mij God, de oneindigheid zelf. Doelloos zit ik, Gods doel is de doelloosheid. Maar voor geen mensch is het weggelegd dit bij voortduring te beseffen.

Ook God vervalt in herhalingen, schrijft Nescio. Daar is niks aan te doen. Het is goed zo.

Vervlogen idealen

 

Gustave Caillebotte, “Dahlia’s”, 1893

Dag van de arbeid. Druk met Belgen en Duitsers. Dat is er van over.

Zo rond mijn twintigste dacht ik een beetje anarchist te zijn. Vrijdenker. In mijn hoofd natuurlijk, niet in daden. Sterker nog, bijna niemand wist het. Ik hield het wijselijk voor mezelf. Wie bij God in mijn omgeving zou het willen begrijpen.

Nog steeds heb ik een behoorlijke verzameling anarchistische literatuur. Veel biografieën ook. In stilte schreef ik een paar artikelen voor De Vrije Gedachte, waar Jan Vis hoofdredacteur was en Anton Constandse aan meewerkte. Later schreef ik een aantal artikelen op Wikipedia. 

Dat voor wat betreft mijn bijdrage aan de nieuwe wereld, die er natuurlijk niet gekomen is. Een nieuwe wereld wordt zelden een betere. Dat hebben we inmiddels geleerd. Mijn idealen zijn vervlogen, maar toch had ik vandaag een hele mooie dag. De hele week in zonnig weer. Beetje werken, beetje lezen in mijn zacht-groene tuin. Het is goed zo. Laat het alsjeblief blijven zoals het is.